سوختگی های شیمیایی هنگامی رخ می دهند که پوست یا چشم ها با مواد سمی مانند اسیدها یا بازها (قلیایی) تماس پیدا می کنند. مواد شیمیایی که در تماس با پوست قرار دارند ممکن است واکنشی بر روی پوست یا درون بدن ایجاد کنند. اگر مواد شیمیایی بلعیده شوند، سوختگی شیمیایی بر روی اندام های داخلی تاثیر می گذارند. در مورد بلع مواد شیمیایی به شدت توصیه می شود که خود را سریعا به مراکز اورژانس برسانید. در این شرایط هرگز چیزی را روی زبان قرار ندهید. مگر این که پزشک به شما توصیه کرده باشد. اگر فرد هنوز هشیار است بهتر است که با اورژانس تماس بگیرید.
در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت در مورد علت، عوامل خطر، نشانه ها و روش های درمان سوختگی شیمیایی صحبت می کنیم.
چه عواملی باعث سوختگی شیمیایی می شوند؟
بیشتر سوختگی های شیمیایی در اثر تماس با اسیدها و بازها ایجاد می شود. اسید های قوی می توانند سوختگی های شدید ایجاد کنند. سوختگی های شیمیایی که توسط اسیدها و بازها ایجاد می شوند به عنوان سوختگی های تیز نیز شناخته می شوند. سوختگی ناشی از مواد شیمیایی می تواند در مدرسه، محل کار، خانه یا هر جایی که مواد شیمیایی در آن جا نگهداری می شود، رخ دهد. برخی از رایج ترین محصولاتی که باعث سوختگی شیمیایی می شوند عبارتند از:
- اسید باتری اتومبیل
- محصولات پاک کننده
- سفید کننده ها
- آمونیاک
- پاک کننده های پروتز
- محصولات سفید کننده دندان
- محصولات کلراید
چه کسی در معرض خطر سوختگی شیمیایی قرار دارد؟
افرادی که بیشتر در معرض خطر سوختگی های شیمیایی هستند، نوزادان، سالمندان و معلولان هستند. زیرا این افراد معمولا قادر به محافظت از خود در برابر مواد شیمیایی نیستند. سوختگی های شیمیایی ممکن است به صورت تصادف یا به دلیل استفاده از روش های غیر ایمن و نامناسب در هنگام استفاده از مواد شیمیایی در محل کار یا مدرسه رخ دهد. به طور کلی افرادی که تحرک بدنشان به هر دلیل کم است، مانند مثال هایی که در بالا زده شد، ممکن است در صورت استفاده از اسید یا سایر مواد شیمیایی بدون کمک و راهنمایی دیگران، در معرض سوختگی شیمیایی قرار بگیرند.
علائم سوختگی شیمیایی چیست؟
علائم سوختگی های شیمیایی ممکن است بسته به نحوه ایجاد سوختگی متفاوت باشد. سوختگی ناشی از بلع مواد شیمیایی به صورت متفاوتی نسبت به سوختگی هایی که بر روی پوست اتفاق می افتد، مورد درمان قرار می گیرد. علائم سوختگی شیمیایی ممکن است به برخی از عوامل زیر بستگی داشته باشد:
- طول تماس با مواد شیمیایی
- ماده شیمیایی استنشاق شده یا بلعیده شده
- این که پوست در هنگام تماس داری زخم باز یا خراش بوده است یا خیر
- محل تماس
- مقدار مواد شیمیایی مورد استفاده
- غلظت مواد شیمیایی
- قدرت شیمیایی
- نوع ماده شیمیایی از نظر گاز، مایع یا جامد بودن
به عنوان مثال، اگر مواد شیمیایی قلیایی بود و بلعیده شود، باعث سوختگی در داخل معده می شود که ممکن است علائم مختلفی از سایر سوختگی های شیمیایی ایجاد کند. به طور کلی، علائم شایع مرتبط با سوختگی های شیمیایی عبارتند از:
- سیاه شدن یا مردن پوست (به طور کلی در سوختگی های شیمیایی بر اثر تماس با مواد اسیدی دیده می شود)
- تحریک، قرمزی، یا سوزش در منطقه آسیب دیده
- بی حسی یا درد در ناحیه آسیب دیده
- از دست دادن قدرت بینایی و یا تغییر در دید در صورتی که مواد شیمیایی در تماس با چشم باشند.
اگر ماده شیمیایی بلعیده شود ممکن است علائم زیر بروز کند:
- نامنظم شدن ضربان قلب
- سردرد
- فشار خون پایین
- توقف قلب (حمله قلبی)
- تنگی نفس یا سرفه
- تشنج
- احساس ضعف یا سرگیجه
- پریدن عضلات
تشخیص و طبقه بندی سوختگی های شیمیایی
پزشکان با توجه به میزان آسیب و عمق سوختگی، سوختگی را طبقه بندی می کنند. عمق طبقه بندی سوختگی در سال های اخیر تغییر کرده است. آسیب به لایه بالای پوست (اپیدرم) یک سوختگی سطحی (که قبلا سوختگی درجه اول نامیده می شد) نامیده می شود. آسیب به لایه دوم پوست (درم) غلظت جزئی یا آسیب پوستی (که قبلا به عنوان سوختگی درجه دوم نامیده می شد) نامیده می شود و آسیب به لایه سوم پوست (بافت زیر جلدی) به عنوان آسیب شدید (که قبلا سوختگی درجه سوم نامیده می شد) شناخته می شود.
دکتر بر اساس چندین عامل سوختگی را تشخیص می دهد. این عوامل ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- سطح درد در ناحیه آسیب دیده
- مقدار آسیب به منطقه
- عمق سوختگی
- علائم عفونت (در صورت وجود)
- مقدار تورمی که حال حاضر حضور دارد
درمان سوختگی شیمیایی
در صورت امکان، باید فورا به وضعیت سوختگی های شیمیایی رسیدگی شود. این شامل دفع مواد شیمیایی است که باعث سوختن پوست شده است. برای این کار باید محل سوختگی بین ۱۰ با ۲۰ دقیقه با آب شسته شود. در صورتی که سوختگی در چشم ها رخ داده است، حداقل بیست دقیقه قبل از شروع مراقبت های اورژانسی باید چشم به طور مداوم شسته شود.
هر لباس یا طلا و جواهراتی که به ماده شیمیایی آلوده شده است را از بدن دور کنید. اگر ممکن است، بعد از شستشو محل سوختگی را با یک پانسمان استریل خشک یا پارچه تمیز بپوشانید. اگر سوختگی سطحی است برای درمان درد از مسکن استفاده کنید. اگر سوختگی جدی است، خود را به نزدیک ترین مرکز درمانی برسانید.
اگر بیمار علائم شوک و یا تنفس کم عمق را نشان می دهد، محل سوختگی بزرگتر از ۳ اینچ است یا در چشم ها، دست ها، پاها، کشاله ران، باسن و یا روی مفاصل بزرگ بدن مانند مفصل زانو سوختگی رخ داده است، درد آن با مسکن کم نمی شود. این بیمار را باید بلافاصله به اورژانس برسانید.
با توجه به شدت وضعیت بیمار، ممکن است پزشک درمان های زیر را برای مراقبت از زخم های سوختگی تجویز کند:
- درمان آنتی بیوتیک
- داروهای ضد خارش
- دبریدمان (تمیز کردن یا از بین بردن خاک و بافت مرده)
- پیوند پوست (قرار دادن پوست سالم از قسمت دیگر بدن بر روی زخم سوختگی برای بهبود زخم)
- باند های تخصصی و تزریق مایعات به صورت IV
بسته به شدت سوختگی درمان ها به صورت سرپایی یا در شرایط بستری انجام می شوند.
برای سوختگی های شدید
برنامه های توانبخشی سوختگی های شدید ممکن است با ارائه برخی از درمان های زیر امکان پذیر شود:
- جایگزینی پوست
- مدیریت درد
- جراحی زیبایی
- درمان شغلی (درمان که در آن بیمار وظایف خود را تغییر داده و یاد می گیرد که با شرایط جدیدش انطباق پیدا کند)
- مشاوره
- آموزش بیمار
[quote font_size=”18″ color=”#37a02b”]
پیشنهاد می کنیم برای اطلاعات بیشتر، این مطالب را نیز بخوانید:
روش تهیه کرم آلوئه ورا و هویج برای درمان زخم و سوختگی های جزئی
نحوه استفاده از عسل برای درمان زخم پا، زخم بستر، سوختگی، بریدگی و خراش
[/quote]
چشم انداز کلی بیمار بعد از سوختگی های شیمیایی چیست؟
نتیجه آسیب سوختگی شیمیایی تحت تاثیر دو عامل قرار می گیرد: میزانی که بدن تحت تاثیر اثر سوختگی قرار دارد و سن قربانی سوختگی. در حوادث شدید سوختگی شیمیایی، پزشک ممکن است توصیه کند که بیمار در مرکز سوختگی ویژه ای بستری شود. با برنامه صحیح درمان و توانبخشی، افرادی که دچار سوختگی شیمیایی می شوند معمولا شانس خوبی برای بهبودی دارند.
نتیجه درمان نیز ممکن است به شدت کلی سوختگی شیمیایی بستگی داشته باشد. کسانی که سوختگی شدید شیمیایی را تجربه کرده اند ممکن است دچار عوارض زیر شوند:
- درد
- از دست دادن دامنه حرکت
- از دست دادن اندام
- عفونت
- زخم
- آسیب عضلانی و بافتی
- افسردگی
- کابوس
چگونه می توانم از سوختگی با مواد شیمیایی جلوگیری کنم؟
شما می توانید از طریق رعایت رفتارهای ایمن و احتیاط های ایمنی در هنگام استفاده از مواد شیمیایی در خانه، محل کار و هر جای دیگر از سوختگی های شیمیایی جلوگیری کنید. این اقدامات احتیاطی عبارتند از:
- دور نگه داشتن مواد شیمیایی از دسترس کودکان
- ذخیره کردن مواد شیمیایی به درستی و بستن در ظرف های نگهداری از آن ها پس از استفاده
- استفاده از مواد شیمیایی در محیطی که تهویه مناسب دارد.
- گذاشتن مواد شیمیایی در ظروف اصلی خود که حاوی برچسب های هشدار دهنده هستند
- اجتناب از بلع مواد شیمیایی
- اجتناب از مخلوط کردن یک ماده شیمیایی با مواد شیمیایی دیگر
- خرید مواد شیمیایی در ظروف محافظ
- دور نگه داشتن مواد شیمیایی از غذا و نوشیدنی ها
- پوشیدن لباس محافظ هنگام استفاده از مواد شیمیایی