کک و مک لکه های قهوه ای تخت مایل به دایره ای است که به طور معمول به اندازه سر ناخن هستند. این لکه ها متعدد می باشند و معمولا بر اثر قرار گرفتن پوست در معرض آفتاب ایجاد می شوند. لک و مک، بیشتر در نیم تنه بالایی یعنی بر روی گونه ها، بینی، بازوها و شانه ها شیوع دارد. این لکه ها حتی بر روی پوست کودکان ۱ تا ۲ ساله هم ممکن است ایجاد شود. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت در مورد انواع، علل، درمان و پیشگیری از کک و مک اطلاعات بیشتری را ارائه کرده و نتایج مطالعات مختلف بر روی نقش وراثت در تولید آن ها را ذکر خواهیم کرد.
اغلب کک و مک ها رنگ یکنواختی دارند. اما این لکه ها در بدن افراد مختلف می تواند رنگ های متفاوتی داشته باشد. قرمز، زرد، قهوه ای مایل به زرد، قهوه ای روشن، قهوه ای تیره و یا سیاه، رنگ هایی هستند که کک و مکها بیشتر به آن ها تمایل دارند. در هر صورت، این لکه ها معمولا کمی تیره تر از رنگ طبیعی پوست هستند و وقتی در معرض نور خورشید قرار می گیرند کمی تیره تر نیز خواهند شد. به همین دلیل است که اکثر افراد مبتلا به آن ها، احساس می کنند که در زمستان لکه هایشان روشن تر شده است.
کک و مک به دلیل افزایش در رنگدانه تیره پوست که به نام ملانین شناخته می شود ایجاد خواهد شد. افزایش ملانین نیز به معنی افزایش کل تعداد سلول هایی است که این رنگ دانه ها را تولید می کنند. نام این سلول ها ملانوسیت است.
انواع کک و مک
۲ نوع اصلی این لکه ها عبارتند از:
- کک و مک ساده
- کک و مک آفتاب سوختگی
کک و مکهای ساده معمولا قهوه ای مایل به زرد، گرد، و کوچک هستند. اندازه معمول آن ها نیز به اندازه سر ناخن می باشد. اما کک و مکهای آفتاب سوختگی اغلب تیره تر هستند، مرز دندانه دار نامنظم دارند، و ممکن است بزرگتر از یک مداد پاک کن باشند. این نوع لکه ها بیشتر در قسمت فوقانی کمر و شانه ها، جایی که افراد بیشتر دچار آفتاب سوختگی می شوند، رایج هستند.
لکه های کبدی و یا لکه های ناشی از سن
لکه های کبدی و یا کله های ناشی از سن نامی است که برای نقاط تیره پوست ایجاد شده بر روی دست افراد مسن استفاده می شود. اصطلاح کله های کبدی در واقع این اصطلاح غیر مرتبط است زیرا این لکه ها بر اثر بیماری های کبدی ایجاد نمی شوند.
کک و مک چگونه افزایش می یابد؟
تصور می شود که ایجاد و توسعه این لکه ها بر روی پوست نتیجه ترکیبی از گرایش ژنتیکی (وراثت) و قرار گرفتن در معرض نور خورشید باشد. به همین دلیل اگر دو نفر را به طور مساوی در معرض نور خورشید قرار دهیم ممکن است هر دو شانس برابری برای ایجاد این لکه ها را نداشته باشند. نور خورشید اشعه ماوراء بنفش (UV) منتشر می کنند. پس از قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش، لایه بیرونی پوست (اپیدرم) ضخیم شده و سلول های تولید کننده رنگدانه ملانین (ملانوسیت ها) افزایش خواهند یافت.
البته، افراد مختلف با پوست ها متفاوت ممکن است به این نور واکنش های متفاوتی نشان دهند. به عنوان مثال افرادی که زال هستند، به دلیل این که پوستشان در ساخت ملانین نقص دارد ممکن است چنین واکنشی ازخود نشان ندهند. از طرفی افرادی که پوست ها تیره دارند نسبتا حساسیت کمتری نسبت به قرار گرفتن در معرض نور خورشید از خود نشان می دهند. از طرفی این افراد ممکن است بیشتر در معرض آفتاب سوختگی قرار بگیرند. افراد بور یا افرادی که موهای قرمز دارند، افرادی که چشم های روشن دارند و افرادی که پوستشان روشن است، به طور کلی نسبت به اثرات مخرب اشعه UV حساس تر هستند. کک و مک به دلیل توزیع نابرابر رنگدانه ملانین در پوست ایجاد می شود.
نقش وراثت در ایجاد این لکه ها
وراثت و نوع پوست عوامل بسیار مهمی برای ایجاد کک و مک هستند. به همین دلیل افرادی که این عارضه پوستی در بین خانواده یشان شایع است و خودشان نیز رنگ پوستشان روشن و رنگ موهایشان قرمز و یا بور است بیشتر در معرض ابتلا به این عارضه قرار دارند. جالب است بدانید که پژوهش ها بر روی دو قلوهای همسان نشان می دهد که مشابهت شگفت انگیزی بین تعداد کک و مک ها بر روی پوست آن ها وجود دارد. این شباهت در بین دو قلوهای نا همسان کمتر بود. این مطالعات نشان می دهد که وجود این لکه ها بر روی پوست به شدت به عوامل ژنتیکی مرتبط است.
علاوه بر این، کک و مک در قسمت هایی از پوست که چین خورده اند مانند زیر بغل در افرادی که به بیماری ژنتیکی نادر نوروفیبروماتوز مبتلا هستند شیوع دارد. همین موضوع نیز می تواند نشان دهد که این لکه ها به ژنتیک وابستگی زیادی دارند.
چه تفاوتی بین کک و مک و خال وجود دارد؟
خال ها نقاط تیره تر پوست هستند که هیچ ارتباطی نیز به قرار گرفتن در معرض نور خورشید ندارند. هر چند شیوع آن ها مانند کک و مک، در افرادی که پوست ها روشن دارند شایع تر است. رنگ خال ها نیز طیف های گسترده ای دارند. اما بیشتر خال ها یا سیاه هستند یا قهوه ای و یا صورتی.
درمان کک و مک چیست؟
چندین روش امن برای روشن شدن رنگ این لکه ها وجود دارد. غالبا، برای به دست آمدن نتیجه مطلوب از چند روش به طور همزمان استفاده می کنند. دقت کنید که هر پوست را نمی توان با روش مشابه درمان کرد. زیرا گاهی بعد از درمان مجددا این لکه ها با قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش عود می کنند. اما معمولا روش های درمان کک و مک به شرح زیر هستند:
کرم های سفید کننده و محو کننده: محصولات حاوی هیدروکینون و اسید کوجیک که بدون نیاز به نسخه پزشک در دسترس هستند، برای روشن کردن این لکه ها مفید می باشند. البته محصولاتی که غلظت هیدروکینون در آن ها بالا است (بیش از ۲٪) نیاز به نسخه پزشک دارند. این محصولات اگر به طور منظم استفاده شوند می توانند رنگ لکه ها را روشن کنند. البته اجتناب از قرار گرفتن در معرض نور خورشید و محافظت پوست در برابر آفتاب نیز باید همراه با استفاده از این کرم، در نظر گرفته شود.
رتینوئیدها: گاهی اوقات کرم های سفید کننده حاوی ترتینوئین و آداپالن نیز اگر چند ماه و به طور منظم استفاده شوند، می توانند به روشن شدن کک و مک ها کمک کنند.
منجمد کردن: فریز کردن لکه ها با نیتروژن مایع در مطب پزشک نیز می تواند برای درمان بعضی از انواع کک و مکها استفاده شود. همه لکه ها به این شکل از درمان پاسخ نمی دهند.
درمان لیزری: لیرز درمانی نیز ممکن است به روشن شدن ظاهر برخی از این لکه ها کمک کند. مانند روش انجماد، این روش نیز یک روش ساده و امن با میزان موفقیت بالا است اما خطر زخم یا تغییر رنگ پوست در آن وجود دارد.
لایه برداری شیمیایی: در این روش با استفاده از مواد شیمیایی ملایم لایه از پوست برداشته شده و کم کم ظاهر لکه ها روشن می شود.
چگونه می توان از ایجاد کک و مک جلوگیری کرد؟
همان طور که گفتیم ایجاد این لکه ها روی پوست ارثی است. اما راه هایی برای جلوگیری از ایجاد آن ها در افرادی که در خانواده خود فرد مبتلایی دارند وجود دارد. این روش ها عبارتند از:
- استفاده از کرم های ضد آفتاب با SPF 50
- استفاده از کلاه لبه پهن
- استفاده از لباس هایی که کل بدن را پوشش می دهند
- اجتناب از قرار گرفتن در معرض نور خورشید در ساعات اوج تابش خورشید (بین ساعت ۱۰ صبح تا ۴ بعد از ظهر)
همان طور که می بینید پیشگیری از ایجاد این کله ها بسیار ساده تر از درمان آن است. بنابراین افرادی که در خانواده خود ارث این لکه ها را دارند، باید بیشتر مراقبت بوده و از روش های پیشگیری استفاده کنند. اما در برخی از افراد این لکه ها در کودکی ایجاد می شود. به این افراد نیز توصیه می شود برای جلوگیری از آسیب بیشتر نور خورشید از همان کودکی از روش های پیشگیری ذکر شده استفاده کنند.