انعقاد داخل عروقی منتشره یا DIC، شرایطی است که در آن خون در رگ های خونی کوچک بدن لخته می شود. این لخته های خون می توانند جریان خون موجود در رگ های خونی را کاهش دهند یا متوقف کنند. توقف جریان خون می تواند به اندام های بدن آسیب برساند.
در DIC، برای افزایش لخته از پلاکت ها و فاکتورهای لخته شدن در خون استفاده می شود. پلاکت ها بخش هایی از سلول های خونی هستند که با هم مخلوط می شوند تا پارگی های کوچک روی دیواره های رگ های خونی را بسته و خونریزی را متوقف کنند. فاکتورهای لخته شدن نیز عبارتند از پروتئین های مورد نیاز برای لخته شدن خون به شکل طبیعی.
اگر تعداد پلاکت ها و فاکتورهای لخته شدن خون کم شود خونریزی جدی می تواند رخ دهد. بنابراین در انعقاد داخل عروقی منتشره با کاهش پلاکت و فاکتورهای لخته شدن، ممکن است خونریزی داخلی و خارجی ایجاد شود.
خونریزی داخلی در داخل بدن اتفاق می افتد. خونریزی خارجی زیر یا روی پوست یا مخاط صورت می گیرد. (مخاط بافتی است که برخی از اندام ها و حفره های بدن مانند دهان و بینی را می پوشاند.) DIC می تواند باعث خونریزی کشنده شود.
برای آشنایی بیشتر با علل، عوامل خطر، نشانه ها و روش های درمان انعقاد داخل عروقی منتشره با ما تا انتهای این مطلب مجله پیام سلامت همراه شوید.
علل بروز انعقاد داخل عروقی منتشره چیست؟
برخی بیماری ها می توانند روند لخته شدن طبیعی خون را در بدن مختل کرده و منجر به انعقاد داخل عروقی منتشره (DIC) شود. این بیماری ها و شرایط عبارتند از:
- سپسیس (عفونت خون)
- جراحی و تروما
- سرطان
- عوارض جدی بارداری و زایمان
نمونه هایی از علل کمتر رایج DIC نیز عبارتند از:
- نیش مارهای سمی
- یخ زدگی
- سوختگی
دو نوع DIC حاد و مزمن وجود داردد. DIC حاد با لخته شدن در رگ های خونی کوچک شروع می شود و به سرعت منجر به خونریزی جدی می شود. DIC مزمن باعث لخته شدن خون می شود، اما معمولا خونریزی نمی کند. سرطان شایع ترین علت انعقاد داخل عروقی منتشره مزمن است.
شرایط مشابه منجر به لخته شدن
دو حالت دیگر نیز باعث لخته شدن خون در عروق خونی می شود. با این حال، علل و درمان آنها متفاوت از DIC است. این شرایط عبارتند از:
- پورپورا ترومبوتیک ترومبوسیتوپنیک (TTP)
- سندرم همولیتیک اورمیک (HUS)
سندرم همولیتیک اورمیک در کودکان بیش از بزرگسالان رایج است. این بیماری نسبت به TTP احتمال بیشتر دارد که باعث آسیب کلیوی شود.
چه کسی در معرض خطر انعقاد داخل عروقی منتشره قرار دارد؟
انعقاد داخل عروقی منتشره (DIC) نتیجه یک بیماری زمینه ای است. افرادی که دارای یک یا چند شرایط زیر هستند به احتمال زیاد به DIC مبتلا می شوند:
- سپسیس (عفونت در جریان خون)
- جراحی و تروما
- ابتلا به سرطان
- بارداری و زایمان
افرادی که توسط مارهای سمی گزیده می شوند یا افرادی که دچار یخ زدگی یا سوختگی می شوند نیز در معرض خطر ابتلا به DIC هستند.
علائم و نشانه های انعقاد داخل عروقی منتشره چیست؟
علائم و نشانه های انعقاد داخل عروقی منتشره (DIC) بستگی به علت و حاد یا مزمن بودن بیماری دارد.
- DIC حاد به سرعت (کمتر از چند ساعت یا چند روز) ایجاد شده و بسیار جدی است.
- DIC مزمن به آرامی (بیشتر از چند هفته یا چند ماه) زمان نیاز دارد.
بنابراین اگر علائم به سرعت ایجاد شود انعقاد داخل عروقی منتشره حاد، و اگر علائم کندتر شکل بگیرد انعقاد داخل عروقی منتشره مزمن نامیده می شود.
با DIC حاد، معمولا ابتدا لخته شدن خون در رگ های خونی رخ می دهد و به دنبال آن خونریزی ایجاد می شود. با این حال، خونریزی ممکن است اولین علامت واضح باشد. خونریزی شدید ممکن است پس از شروع DIC حاد به سرعت رخ دهد. در این شرایط درمان اضطراری در بیمارستان ضروری است.
لخته شدن خون با DIC مزمن نیز رخ می دهد. اما انعقاد داخل عروقی منتشره مزمن معمولا خونریزی نمی کند. گاهی اوقات DIC مزمن علائم و نشانه ای ندارد.
علائم و نشانه های لخته شدن بیش از حد خون
در DIC، لخته های خون در سراسر رگ های خونی کوچک بدن تشکیل می شوند. این لخته های خون می توانند جریان خون موجود در رگ های خونی را کاهش دهند. کاهش جریان خون علائم و نشانه های زیر را ایجاد کند:
- اگر لخته خون در رگ های خونی ریه ها و قلب ایجاد شود، درد قفسه سینه و تنگی نفس به وجود می آید.
- اگر لخته های خون در رگ های عمیق پا تشکیل شوند، درد، قرمزی، گرما و تورم در ساق پا به وجود می آید.
- اگر لخته های خون در رگ های مغز به وجود آید علائمی مانند سردرد، تغییرات گفتاری، فلج (عدم توانایی حرکت دادن اندام ها)، سرگیجه، و مشکل در صحبت کردن به وجود می آید. این نشانه ها و علائم ممکن است سکته مغزی را نشان دهند.
- اگر لخته های خون در قلب، ریه ها یا کلیه ها قرار گیرد، حمله قلبی، مشکلات ریوی و مشکلات کلیوی به وجود می آید. این ارگان ها ممکن است به نارسایی نیز مبتلا شوند.
نشانه ها و علائم خونریزی
در DIC، فعالیت انعقادی، از پلاکت ها و فاکتورهای لخته شدن خون بیش از حد استفاده می کند. در نتیجه خونریزی جدی می تواند رخ دهد. DIC احتمال خونریزی داخلی و خارجی را به همراه دارد.
خونریزی داخلی
خونریزی داخلی ممکن است در اندام های مختلف بدن، مانند کلیه ها، روده ها و مغز رخ دهد. این خونریزی می تواند کشنده باشد. نشانه ها و علائم خونریزی داخلی عبارتند از:
- وجود خون در ادرار که نشان دهنده خونریزی در کلیه ها یا مثانه است.
- وجود خون در مدفوع که نشان دهنده خونریزی در روده یا معده است.
خون در مدفوع هم می تواند قرمز روشن و هم می تواند تیره و به رنگ سیاه باشد. (مصرف مکمل آهن نیز می تواند مدفوع را تیره کند.)
علاوه بر علائم بالا، علائم زیر نشان دهنده خونریزی در مغز است:
- سردرد
- مشکلات بینایی
- تشنج
خونریزی خارجی
خونریزی خارجی ممکن است زیر یا روی پوست رخ دهد. به عنوان مثال خونریزی از محل برش یا جای وارد کردن سوزن داخل وریدی (IV) از جمله خونریزی های خارجی می باشد. خونریزی خارجی همچنین می تواند از مخاط نیز صورت بگیرد. (مخاط بافتی است که برخی از اندام ها و حفره های بدن مانند دهان و بینی را احاطه کرده است.)
خونریزی خارجی ممکن است پورپورا یا پتشی شود. پورپورا لکه های بنفش، قهوه ای و کبودی قرمز رنگ به جا می گذارد. این کبودی ممکن است به دفعات و بسیار آسان ایجاد شود. پتشی لکه های قرمز یا بنفش کوچک روی پوست به وجود می آورد.
سایر علائم خونریزی خارجی عبارتند از:
- خونریزی طولانی مدت، حتی از یک خراش جزئی
- خونریزی یا تراوش خون آبه از لثه یا بینی، به ویژه خونریزی از بینی یا خونریزی بعد از مسواک زدن
- خونریزی قاعدگی شدید یا طولانی در زنان
انعقاد داخل عروقی منتشره چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشک بر اساس سابقه پزشکی، معاینه فیزیکی و نتایج آزمایش، انعقاد داخل عروقی منتشره (DIC) را تشخیص می دهد. DIC حاد نیاز به درمان اضطراری دارد. این وضعیت اگر به سرعت درمان نشود می تواند کشنده باشد. بنابراین اگر علائم خونریزی و یا لخته شدن خون که در بالا به آن اشاره کرده ایم را دارید، بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید.
سابقه پزشکی و آزمون فیزیکی
پزشک در مورد این که آیا بیماری یا شرایطی دارید که بتواند DIC را ایجاد کند یا خیر؟ سوالاتی را طرح می کند. برای اطلاعات بیشتر در مورد این بیماری ها و شرایط، به بخش علل بروز انعقاد داخل عروقی منتشره مراجعه کنید.
پزشک همچنین درباره علائم و نشانه های لخته شدن خون و خونریزی از شما سوال می پرسد. ضمن این که معاینه فیزیکی انجام خواهد داد تا علائم و نشانه های لخته و خونریزی داخلی و خارجی را پیدا کند. اگر خونریزی های مکرر لثه دارید این موضوع را نیز به پزشک اطلاع دهید.
آزمایش های تشخیصی
برای تشخیص DIC، ممکن است آزمایش خون برای بررسی سلول های خونی و روند لخته شدن خود تجویز شود. این آزمایشات به شرح زیر می باشند:
شمارش کامل خون و اسمیر خون
شمارش کامل خون (CBC) تعداد گلبول های قرمز، گلبول های سفید و پلاکت ها را در خون اندازه گیری می کند.
پلاکت ها نوعی از سلول های خونی هستند که به لخته شدن خون کمک می کنند. تعداد پلاکت های غیر طبیعی ممکن است نشانه ای از اختلال خونریزی یا یک اختلال ترومبوتیک (لخته شدن بیش از حد خون) باشد. اسمیر خون نیز آزمونی است که می تواند آسیب های گلبول های قرمز را نشان دهد.
آزمایشاتی که برای تعیین زمان عملکرد فاکتورهای انعقادی انجام می شود
آزمایشات زیر پروتئین های فعال در روند لخته شدن خون را بررسی می کنند و این موضوع را تعیین می کنند که چقدر طول می کشد تا آنها یک لخته خون به وجود بیاورند.
- تست PT و PTT: این آزمایش ها، زمان شکل گیری یک لخته خون را اندازه گیری می کنند.
- فیبرینوژن سرم: فیبرینوژن پروتئینی است که به لخته شدن خون کمک می کند. این آزمایش میزان فیبرینوژن موجود در خون را اندازه گیری می کند.
- تخریب فیبرین: پس از انحلال لخته های خون، موادی به نام فیبرین که محصول تخریبی در خون است به وجود می آید. این آزمون مقدار این مواد را در خون اندازه گیری می کند.
انعقاد داخل عروقی منتشره چگونه درمان می شود؟
درمان انعقاد داخل عروقی منتشره (DIC) بستگی به شدت و علت آن دارد. اهداف اصلی درمان DIC به کنترل خونریزی و مشکلات لخته شدن و درمان علت اصلی آن باز می گردد.
[quote font_size=”18″ color=”#37a02b”]
پیشنهاد می کنیم برای اطلاعات بیشتر، این مطالب را نیز بخوانید:
آشنایی با علائم لخته شدن خون در بازو
نشانه ها و علائم لخته شدن خون در بدن چیست؟
لخته شدن خون ؛ علل، نشانه ها و ۸ روش درمان طبیعی آن
[/quote]
انعقاد داخل عروقی انتشار یافته حاد
افرادی که DIC حاد دارند ممکن است خونریزی شدید داشته باشند که نیاز به درمان اضطراری در بیمارستان دارد. درمان ممکن است شامل انتقال خون، دارو و درمان با اکسیژن باشد. انتقال خون نیز یک روش بی خطر و معمول است. در این روش شما خون را از طریق یک خط وریدی (IV) در یکی از عروق خونی دریافت می کنید. انتقال خون برای جبران خون از دست رفته طی خونریزی استفاده می شود.
خون از قسمت های مختلفی از جمله گلبول قرمز، گلبول های سفید، پلاکت ها و پلاسما تشکیل شده است. برخی از انواع انتقال خون شامل تزریق کل خون (خون با تمام اجزای خود) است. اما در اغلب موارد، تنها بخشی از خون که طی خونریزی از دست رفته است جایگزین می شود.
اگر DIC دارید، ممکن است پلاکت ها و عوامل لخته شدن، گلبول های قرمز و پلاسما (قسمت مایع در خون) برایتان تزریق شود.
انعقاد داخل عروقی انتشار یافته مزمن
افرادی که دچار DIC مزمن هستند بیشتر احتمال دارد که مشکلات لخته شدن خون داشته باشند نه خونریزی. اگر دچار DIC مزمن هسیتد، پزشک ممکن است با داروهای ضد انعقاد یا رقیق کننده های خون درمان را آغاز کند. رقیق کننده های خون باعث جلوگیری از تشکیل لخته های خون می شوند. آنها همچنین از بزرگ شدن لخته های خون موجود جلوگیری می کنند.