نارسایی قلبی با ناتوانی قلب برای پاسخگویی به نیازهای اندام ها و بافت های بدن برای تامین اکسیژن و مواد مغذی توصیف می شود. این کاهش در خروجی قلب، سبب می شود مقدار خونی که قلب پمپ می کند برای گردش خون بازگشتی به قلب از بدن و ریه ها کافی نباشد و باعث تجمع مایعات (به خصوص آب) در رگ های خونی مویرگی شود. این عارضه منجر به علائمی می شود که ممکن است شامل ضعف تنفسی، ضعف و تورم باشد. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت به صورت اختصاصی در مورد علل، علائم، عوامل خطر، روش های تشخیص و درمان نارسایی احتقانی قلب (CHF) صحبت می کنیم.
دانستی هایی درباره جریان خون در قلب و بدن
سمت راست قلب، خون را به ریه ها متصل می کند در حالی که سمت چپ خون را به بقیه بدن می فرستد. خون از بدن به داخل دهلیز سمت راست وارد می شود. سپس وارد بطن راست یعنی جایی که از طریق شریان ریوی به ریه ها پمپ می شود، خواهد شد. در ریه ها، اکسیژن بر روی گلبول های قرمز می نشینند و از طریق رگ های ریه به دهلیز سمت چپ قلب باز می گردد.
خون سپس به بطن چپ وارد می شود و این بخش قلب آن را به اندام ها و بافت های بدن منتقل می کند. اکسیژن از گلبول های قرمز به ارگان های مختلف وارد شده و دی اکسید کربن، که یک ماده زیستی ناشی از متابولیسم است، از ارگان ها وارد خون می شود. دی اکسید کربن از طریق ریه ها از بدن خارج می شود. خون سپس به دهلیز راست باز می گردد تا دوباره شروع به طی کردن این چرخه کند.
نارسایی قلبی در سمت چپ زمانی اتفاق می افتد که بطن چپ نمی تواند خون را به بدن بسپارد. بنابراین مایعات در آن به ریه ها نشت کرده و باعث تنگی نفس می شوند. نارسایی قلبی در سمت راست زمانی اتفاق می افتد که بطن راست نمی تواند به اندازه کافی خون را به ریه ها پمپ کند. خون و مایعات ممکن است به ورید هایی که خون را به قلب منتقل می کنند بازگردند. این نارسایی می تواند مایعات را به بافت و اندام ها نشت دهد.
مهم است بدانید که هر دو طرف قلب ممکن است در یک زمان به درستی عمل نکنند. در این حالت به آن نارسایی قلبی دو طرفه گفته می شود.
چه چیزی باعث نارسایی احتقانی قلب می شود؟
بسیاری از فرآیندهای بیماری ها می توانند کارایی پمپاژ قلب را به دلیل نارسایی احتقانی قلب کاهش دهند. در ایالات متحده، شایع ترین علل نارسایی احتقانی قلب عبارتند از:
- بیماری عروق کرونر
- فشار خون بالا
- سوء مصرف طولانی مدت الکل
- اختلال در دریچه های قلب
- علل ناشناخته (ایدیوپاتیک) مانند بهبودی پس از میوکاردیت
علل شایع تر این بیماری قلبی عبارتند از:
- عفونت های ویروسی منتهی به سفت شدن عضلات قلب
- اختلالات تیروئید
- اختلالات ریتم قلب
لازم به ذکر است که مصرف داروهای خاصی در بیماران مبتلا به بیماری های قلبی ممکن است منجر به پیشرفت یا بدتر شدن نارسایی احتقانی قلب شود. این عارضه به خصوص در مورد آن دسته از داروهایی که می توانند باعث حفظ مقدار سدیم یا قدرت عضله قلب شوند، صادق است. نمونه هایی از این داروها عبارتند از:
- داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن و بعضی از استروئید ها
- برخی از داروها دیابت نوع ۲ مانند پیوگلیتازون
- برخی از مسدود کننده های کانال کلسیم (CCBs)
علائم و نشانه های نارسایی احتقانی قلب چیست؟
تنگی نفس
شایع ترین علامت نارسایی قلب در سمت چپ، ضعف تنفسی است و ممکن است در شرایط زیر رخ دهد:
- در حالت استراحت
- با فعالیت یا زور زدن
- در حالت دراز کش
- این تنگی نفس فرد را از خواب بیدار می کند.
به دلیل تجمع مایعات در ریه ها و یا عدم توانایی قلب برای پمپ خون به ارگان های بدن، زمانی که تحت استرس و فشار هستید، ممکن است این تنگی نفس تشدید شود.
درد قفسه سینه
درد قفسه سینه یا آنژین ممکن است رخ دهد. به خصوص اگر علت اصلی این نارسایی بیماری آترواسکلروز باشد.
نارسایی قلبی سمت راست و سمت چپ و یا هر دو
- بیماران مبتلا به نارسایی احتقانی قلب در سمت راست، نشت مایعات به بافت و اندام هایی که خون را به سمت راست قلب تحویل می دهند را تجربه می کنند.
- فشار برگشتی در رگ های خونی مویرگی باعث می شود آنها آب را به فضای بین سلول ها برانند. در این حالت معمولا مایع در پایین ترین قسمت بدن جمع می شود.
- گرانش باعث می شود مایع در پاها و مچ پا تجمع یابد.
- سیالات می توانند درون کبد تجمع یابند و موجب به وجود آمدن هپاتومگالی شوند. تجمع مایعات در شکم نیز آسیت به وجود می آورد.
- آسیت و هپاتومگالی ممکن است احساس نفخ، تهوع و درد در ناحیه شکم را ایجاد کنند.
- بیمار ممکن است به علت بیماری های زمینه ای و شرایط بالینی علائم نارسایی قلب در سمت راست و چپ و یا هر دو را داشته باشد.
طبقه بندی نارسایی قلبی بر اساس عملکرد بدن
متخصصان انجمن قلب نیویورک یک مقیاس را ارائه کرده اند که معمولا برای تعیین قابلیت های عملکردی بیمار مبتلا به نارسایی قلبی استفاده می شود.
- کلاس I – بیماران بدون محدودیت می تواند فعالیت بدنی داشته باشند.
- کلاس II – بیماران با محدودیت اندکی می توانند از ظرفیت فیزیکی خود استفاده کنند. در آن علائم افزایش فعالیت فیزیکی منجر به خستگی، تشنگی، گلو درد یا درد آنژین می شود. آنها در حالت استراحت علائمی ندارند.
- کلاس III – بیماران با محدودیت مشخصی می توانند فعالیت بدنی داشته باشند. در آن عا حداقل فعالیت عادی باعث خستگی، افزایش ضربان قلب، تنگی نفس یا درد آنژین می شود. آنها در حالت استراحت علائمی ندارند.
- کلاس IV – بیماران قادر به انجام هیچ گونه فعالیت بدنی، بدون مشاهده علائم، نیستند. این افراد حتی در زمان استراحت نیز علائم دارند.
عوامل خطر ایجاد کننده نارسایی احتقانی قلب
نارسایی احتقانی قلب اغلب نتیجه بیماری قلبی آترواسکلروز است. بنابراین عوامل خطر مشابه ای با این بیماری دارد. این عوامل عبارتند از:
- فشار خون بالا
- کلسترول بالا
- دیابت
- سیگار کشیدن
- سابقه خانوادگی
سایر علل نارسایی قلبی دارای مجموعه ای از عوامل خطر مخصوص به خود هستند و همین موضوع باعث پیچیدگی این بیماری می شود. برخی دیگر از عوامل ایجاد کننده این بیماری عبارتند از:
- آپنه انسدادی خواب
- مصرف الکل و مواد مخدر
- عفونت ها
- اختلالات بافت همبند مانند لوپوس اریتماتوز سیستمی، سارکوئیدوز و آمیلوئیدوز
چه آزمایش هایی برای تشخیص نارسایی احتقانی قلب استفاده می شوند؟
نارسایی احتقانی قلب می تواند یک موقعیت اورژانسی پزشکی باشد، به خصوص اگر شدید بوده و بر توانایی تنفسی بیمار تاثیر بگذارد. در این وضعیت، الفبای احیا (راه هوایی، تنفس، گردش خون)، همزمان با تشخیص نارسایی احتقانی قلب انجام می شود.
آزمایش های معمول که برای کمک به تشخیص نارسایی احتقانی قلب انجام می شود عبارتند از:
- الکتروکاردیوگرام (EKG، ECG) برای کمک به ارزیابی ضربان قلب، ریتم، اندازه بطن ها و جریان خون در عضله قلب.
- تصویر برداری اشعه ایکس از قفسه سینه برای اندازه گیری قلب و حضور و یا عدم وجود مایعات در ریه ها.
- آزمایش خون که ممکن است شامل شمارش کامل خون (CBC)، الکترولیت ها، گلوکز، BUN و کراتینین بوده و برای ارزیابی عملکرد کلیه استفاده می شود.
- BNP یک ماده شیمیایی است که در بطن قلب قرار دارد و ممکن است زمانی که این عضلات بیش از حد کار کند، آزاد شود.
- اکوکاردیوگرافی یا آزمایش اولتراسوند از قلب اغلب برای ارزیابی آناتومی و عملکرد قلب تجویز می شود. علاوه بر اینکه قادر به ارزیابی دریچه های قلب و عضلات نیز می باشد. این آزمون می تواند جریان خون درون قلب، محفظه های قلب، و کسر جهشی (درصد خون خارج شده با هر ضربان نرمال که حدود ۵۰٪ تا ۷۵٪ است) را اندازه گیری کند.
- سایر آزمایش های مورد استفاده برای بررسی و نظارت بر بیماران مبتلا به نارسایی احتقانی قلب بستگی به وضعیت بالینی بیمار دارد.
روش های درمان نارسایی احتقانی قلب
هدف درمان نارسایی احتقانی قلب این است که ضربان قلب موثرتر شده تا قلب بتواند نیازهای انرژی بدن را تامین کند. درمان خاص این بیماری نیز بستگی به علت اصلی نارسایی قلبی دارد.
روش های درمان ممکن است بر روی حذف مایعات داخل بدن متمرکز شوند. محدودیت مصرف سیالات و کاهش مصرف نمک ممکن است بسیار مفید باشد. داروهای دیورتیک (قرص های آب) ممکن است در صورت لزوم تجویز شوند. دیورتیک های رایج عبارتند از:
- فوروزماید (لیزیکس)
- بولتایانید (Bumex)
- هیدروکلروتیازید
مهار کننده های ACE (مهار کننده های آنزیم تبدیل آنژیوتانسین) و ARB ها (مسدود کننده های گیرنده آنژیوتانسین) داروهایی هستند که با کاهش مقاومت سیستمیک و تغییر وضعیت محیط هورمونی، بر روی عملکرد قلب تاثیر می گذارند. این داروها اغلب با داروهای دیگر استفاده می شوند. مسدود کننده های بتا ممکن است ضربان قلب را کنترل و خروجی قلبی و کسر تخلیه را افزایش دهند و پاسخ مثبتی در گردش خون ایجاد کنند. دیگوکسین یک دارو قدیمی است که ممکن است به کنترل علائم قلبی بیماری کمک کند.
اصلاح فاکتورهای قلبی سنگ بنای پیشگیری از این بیماری است. کاهش وزن، رعایت یک برنامه ورزشی، توقف سیگار کشیدن و کنترل فشار خون بالا، کلسترول بالا و دیابت ممکن است در مدیریت نارسایی قلبی موثر باشند.
بیماران مبتلا به نارسایی احتقانی قلب مرحله IV، ممکن است نیاز به درمان های تهاجمی از جمله دستگاه LVAD ، پمپ ایمپلنت که به افزایش توانایی قلب برای ایجاد فشار مناسب و یا حتی پیوند قلب داشته باشند. در بیماران مسنی که کاندیدای پیوند قلب هستند، LVAD ها ممکن است یک درمان دائمی باشند.
رژیم غذایی، ورزش، مدیریت مصرف مایعات و کنترل وزن
پس از تشخیص نارسایی احتقانی قلب درمان باید بلافاصله شروع شود. اصلاح شیوه زندگی یکی از مهمترین جنبه هایی است که بیمار می تواند برای درمان نارسایی احتقانی قلب آن را با دارو ترکیب کند. برخی از این تغییرات عبارتند از:
- اصلاح رژیم غذایی
- ورزش کردن
- مصرف کافی مایعات
- کنترل وزن
رژیم غذایی
سدیم باعث افزایش تجمع مایعات در بافت های بدن می شوند. از آنجا که در این بیماری بدن اغلب با مایعات بیش از حد احاطه می شود، بیماران به مصرف سدیم و آب بسیار حساس هستند. توصیه های زیر به این بیماران ارائه می شود:
- رژیم بدون نمک می تواند حاوی ۴ تا ۶ گرم (۴۰۰۰ تا ۶۰۰۰ میلی گرم) سدیم در روز باشد.
- در افراد مبتلا به نارسایی احتقانی قلب مصرف بیش از ۲ گرم (۲۰۰۰ میلی گرم) سدیم در روز به طور کلی توصیه نمی شود.
- خواندن برچسب غذاها و توجه دقیق به مصرف کل سدیم توسط این بیماران بسیار مهم است.
- محدودیت شدید در مصرف الکل نیز توصیه می شود.
ورزش کردن
انجام تمرینات هوازی در زمانی که علائم وجود ندارد در حفظ ظرفیت کلی عملکردی، کیفیت زندگی و شاید حتی بهبود شانس زنده ماندن این بیماران مفید باشد. بدن هر فرد دارای توانایی منحصر به فردی برای جبران ضربان قلب است. با توجه به ضعف عضله قلب، افراد ممکن است محدودیت های مختلفی در فعالیت بدنی باشند. ورزش منظم، به نظر می رسد مزایای قابل توجهی داشته و باید تنها زمانی استفاده شود که فرد وضعیت پایداری داشته باشد.
مصرف کافی مایعات
مقدار کل مایعات مصرفی بیمار باید کنترل شود. اگر چه بسیاری از افراد مبتلا به نارسایی احتقانی قلب، دیورتیک های تجویزی را برای کمک به حذف مایعات اضافی از بدن استفاده می کنند، اما کنترل مصرف مایعات در این بیماران از اهمیت زیادی برخوردار است. معمولا نوشیدن هشت لیوان آب در روز برای بیماران مبتلا به نارسایی احتقانی قلب توصیه نمی شود.
دستورالعمل های بالا برای دریافت سدیم و مایعات ممکن است بسته به شدت نارسایی احتقانی قلب در هر فرد خاصی متفاوت باشد و باید در این زمینه با پزشک متخصص مشورت کنید.
کنترل وزن
یک ابزار مهم برای نظارت بر تعادل مناسب در مایعات بدن، کنترل وزن بدن بیمار است. یکی از نشانه های اولیه تجمع مایعات در بدن افزایش وزن بدن است. این نشانه ممکن است حتی قبل از تنگی نفس یا تورم پاها و سایر بافت های بدن (ادم) تشخیص داده شود. افزایش وزن ۲ تا ۳ پوندی در عرض ۲ تا ۳ روز باید به پزشک اطلاع داده شود. ممکن است افزایش دوز دیورتیک ها یا سایر روش ها، برای متوقف کردن مراحل اولیه تجمع مایعات قبل از اینکه شدید تر شود، مفید باشد.