معمولا مدفوع سیاه یا سبز بسیار تیره ناشی از مصرف غذاهای خاص یا خونریزی گوارشی (GI) است. بعضی از غذاها مانند شیرین بیان، سبزیجات دارای برگ سبز یا مکمل های غذایی می توانند مدفوع را بسیار تیره کنند. اگر خونریزی دستگاه گوارش مسئول ایجاد این عارضه باشد، مدفوع بوی بدی نیز خواهد داشت. خونریزی روده بزرگ یا روده کوچک نیز می تواند مدفوعی همراه با خون تیره یا روشن ایجاد کند.
مهم است که به یاد داشته باشید که سیاه شدن مدفوع که به علت وجود خون در مدفوع ایجاد می شود معمولا خطرناک است. مشکلاتی مانند التهاب دستگاه گوارش، عفونت ها و یا زخم های پپتیک می توانند باعث خونریزی شوند و مدفوع را سیاه کنند. با این حال، هرگز نباید علائم خونریزی دستگاه گوارش را نادیده بگیرید. به ویژه اگر مدفوع سیاه یا تیره را با درد شکم، سبکی سر، استفراغ یا غش کردن تجربه می کنید.
فرابند دفع مدفوع
مدفوع زمانی شکل می گیرد که غذا در سیستم گوارش و توسط آنزیم های گوارشی و صفرا تجزیه می شود. بخش هایی مانند پانکراس، کبد و کیسه صفرا در جذب مواد مغذی از مواد غذایی دخیل هستند.
دکتر جنیفر رابینسون در وبسایت WebMD می گوید که مدفوع ترکیبی از صفرا، گلبول های قرمز، ضایعات و ترکیبات چربی است که به طور معمول به رنگ قهوه ای می باشد. انقباضات روده بزرگ مدفوع را به داخل رکتوم منتهی کرده و در آنجا منتظر می ماند تا دفع انجام شود.
مدفوع از ۲۵ درصد ماده جامد و ۷۵ درصد آب تشکیل شده است. رنگ قهوه ای مدفوع به علت وجود باکتری هایی است که روی صفرا در روده شما تاثیر می گذارند. مسائل مربوط به روده یا معده می توانند مدفوع قهوه ای را قرمز تیره، قرمز یا حتی سیاه کنند. علائم دیگر اختلالات گوارشی عبارتند از:
- مدفوع چرب
- یبوست
- اسهال
علائم همراه با مدفوع سیاه
مدفوع سیاه و یا مدفوع سبز تیره که به نظر سیاه می رسد، اغلب با علائم دیگر مرتبط با اختلال گوارشی همراه است. تغییرات رنگ مدفوع به علت مشکلات گوارشی ممکن است باعث ایجاد یکی از موارد زیر شود:
- درد شکم و گرفتگی ناشی از زخم یا التهاب
- تهوع و استفراغ به دلیل وجود خون در روده
- سرگیجه یا حتی کم خونی به دلیل از دست دادن خون
- خارش مقعد
- درد هنگام دفع مدفوع
- مدفوع سیاه که دارای نشانه ها خون تازه در خود است
علائم بالا همراه با علائم خونریزی گوارشی باید توسط متخصص ارزیابی شود.
ملنا چیست؟
ملنا مدفوع تیره ای است که از خون هضم شده ناشی می شود. پزشکان می گویند ملنا به رنگدانه های خون یا محصولات خون اشاره می کند که مدفوع را سیاه می کنند. همه مدفوع های تیره ملنا نامیده نمی شوند. زیرا همه موارد ایجاد کننده مدفوع سیاه مربوط به خونریزی دستگاه گوارش نیست. بنابراین، “ملنا دروغین” مدفوع سیاهی است که هیچ اثری از خون قدیمی در آن وجود ندارد.
اگر مکمل آهن یا داروی خاصی استفاده می کنید، مدفوع ممکن است به علت تعامل بین مکمل ها و آنزیم های گوارشی سیاه شود. در این حالت به آن ملنا گفته نمی شود.
مدفوع سبز تیره
گاهی اوقات آنچه که شما آن را مدفوع سیاه می نامید، واقعا سیاه نیست بلکه سبز تیره است. مدفوع سبز تیره اغلب زمانی اتفاق می افتد که رنگدانه های سبز در غذاهای خاص با صفرا ارتباط برقرار می کنند و باعث می شوند که مدفوع شما تقریبا سیاه شود.
دکتر بنجامین ودرو در وبسایت MedicineNet می گوید که پس از خوردن سبزیجات برگ دار و سبز مانند اسفناج و یا کلم، ممکن است مدفوعتان سبز تیره شود. این عارضه جای نگرانی ندارد و به محض متوقف کردن مصرف این غذاها رنگ مدفوع طبیعی می شود.
وجود مشکل در معده نیز می تواند باعث اسهال سبز شود. زیرا در این شرایط حرکت غذا در دستگاه گوارش خیلی سریع می شود. این بدان معناست که صفرا در روده نمی تواند مدفوع را قهوه ای کند.
علل ایجاد مدفوع سیاه
سیاه شدن مدفوع به علت مصرف غذا، مکمل یا دارو
مدفوع سیاه بدون وجود خون بسیار رایج است و معمولا جای نگرانی ندارد. در این حالت سیاه شدن مدفوع فقط بدان معنی است که مواد شیمیایی یا ترکیباتی که در غذاهای خاص رنگی وجود دارد رنگ مدفوع شما را تحت تاثیر قرار داده اند.
مکمل آهن
یک دلیل رایج برای سیاه شدن مدفوع مصرف مکمل آهن است. مکمل های خوراکی آهن یک راه معمول برای جلوگیری یا درمان علائم کم خونی فقر آهن هستند.
مجله PLoS One گزارش می دهد که مدفوع سیاه یک عارضه جانبی ناشی از مصرف مکمل های آهن است. درمان های خوراکی کم خونی می توانند سبب ناراحتی های دیگر گوارشی نیز شوند.
- تجمع گاز اضافی در دستگاه گوارش
- درد شکم
- اسهال سیاه
- حالت تهوع
برخی از بهترین منابع طبیعی آهن عبارتند از:
- غذاهای دریایی مثل صدف
- گوشت گاو
- مرغ
- سبزیجات دارای برگ سبز هنگامی که همراه با ویتامین C مصرف شوند
غذاهای سیاه
برخی از غذاهای سیاه می توانند سبب تیره شدن رنگ مدفوع شوند. به خصوص اگر در مقادیر زیاد خورده شوند.
بعضی افراد شیرین بیان را برای خواص ضد التهابی و آنتی اکسیدانی اش مصرف می کنند. با توجه به گزارش مجله World Journal of Gastrointestinal Surgery، رنگدانه های شیرین بیان می توانند مدفوع را سیاه کنند. این دقیقا چیزی است که از آن به نام “ملنا دروغین” یاد می شود.
دانشمندان معتقدند که ترکیبی از شیرین بیان سیاه و وارفارین نیز می تواند منجر به خونریزی دستگاه گوارش شود. این خونریزی باعث می شود که مدفوع به علت وجود خون در دستگاه گوارش سیاه شود. بنابراین، پزشکان توصیه می کنند که از مصرف همزمان ضد انعقادها و شیرین بیان خودداری کنید.
محققان دانشگاه فلوریدا نیز گزارش می دهند که مصرف بلوبری نیز می تواند سبب سیاه شدن مدفوع شود.
داروها
مصرف داروها می تواند “ملنا دورغین” ایجاد کند. داروهایی که حاوی بیسموت برای از بین بردن ناراحتی های گوارشی هستند معمولا مدفوع را سیاه می کنند. پزشکان می گویند بیسموت مدفوع و زبان شما را سیاه می کند. هنگامی که داروهای حاوی بیسموت را متوقف کنید رنگ مدفوع به حالت عادی باز می گردد. گاهی اوقات، بیسموت به خودی خود می تواند خونریزی دستگاه گوارش ایجاد کرده و منجر به ملنا شود.
زغال چوب فعال
مدفوع سیاه یا سبز تیره اغلب اثر جانبی ناشی از مصرف زغال چوب فعال است که برای از بین بردن مشکلات گوارشی استفاده می شود. پزشکان کلینیک مایو می گویند که هنگام استفاده از زغال چوب فعال، معمولا مدفوع خارج شده از بدن سیاه است.
سیاه شدن مدفوع به علت خونریزی دستگاه گوارش
مدفوع سیاه می تواند به این معنی باشد که در جایی از سیستم گوارش شما خونریزی وجود دارد. اغلب رنگ مدفوع می تواند به پزشک نشان دهد که خونریزی در کجا رخ داده است. به عنوان مثال، مدفوع کاملا سیاه معمولا به این معنی است که خونریزی در بالاترین قسمت دستگاه گوارش رخ داده است. در حالی که خون قرمز روشن می تواند به معنی پاره شدن یا ایجاد شکاف در نزدیکی راست روده باشد.
به گفته دکتر انصاری در بیمارستان لنکس هیل در نیویورک، مدفوع سیاه ممکن است زمانی رخ دهد که خونریزی در روده کوچک یا راست روده وجود دارد.
زخم های گوارشی (زخم معده)
زخم در قسمت فوقانی دستگاه گوارش ناشی از باکتری هلیکوباکتر پیلوری می تواند باعث ایجاد مدفوع سیاه و درد شکم شود.
به گفته دکتر جان پ. کوانا، زخم معده می تواند موجب درد شکم در زیر دنده ها شود. این درد معده معمولا چند ساعت پس از خوردن غذا شروع می شود. با این حال، اگر زخم شدید باشد، ممکن است شروع به خونریزی کند و مدفوع چسبنده و سیاه شود. این خونریزی می تواند باعث استفراغی شود که مانند قهوه است.
ورم معده
مدفوع سیاه می تواند به این معنی باشد که گاستریت یا التهاب معده دارید. پزشکان دانشگاه پزشکی کارولینای جنوبی می گویند که گاستریت می تواند خونریزی در قسمت فوقانی دستگاه گوارش و درد معده پس از خوردن غذا ایجاد کند.
کولیت اولسراتیو
مدفوع تیره حاوی خون می تواند به این معنی باشد که شما بیماری التهابی روده مانند کولیت اولسراتیو دارید. دکتر Melissa Conrad Stöppler در MedicineNet می گوید که مدفوع قرمز تیره اغلب نشانه کولیت اولسراتیو است. این نوع بیماری التهابی روده (IBD) می تواند منجر به ناراحتی شدید گوارشی نیز شود.
بیماری کرون
بیماری کرون یکی دیگر از بیماری های التهابی روده است که می تواند موجب بروز ناراحتی شود. دکتر لوری کام می گوید که بیماری کرون می تواند باعث خونریزی زیای در دستگاه گوارش شود. این عارضه می تواند رنگ مدفوع را نیز سیاه کند.
پولیپ های کولون
یکی از دلایل ایجاد مدفوع سیاه رشد توده های کوچک بی ضرر در دستگاه گوارش به نام پولیپ است. محققان National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Disease می گویند که پولیپ در روده بزرگ می توانند خونریزی دستگاه گوارش ایجاد کنند. به محض مشاهده علائم پولیپ با پزشک مشورت کنید. زیرا گاهی سرطان ها خاص از همین پولیپ ها شروع می شوند.
التهاب و پارگی مالوری وایس
ملنا می تواند ناشی از پارگی در قسمت فوقانی دستگاه گوارش نیز باشد. طبق اعلام کتاب Clinical Examinations مدفوع سیاه چسبنده گاهی ناشی از خونریزی دستگاه گوارش است که یکی از دلایل آن التهاب و پارگی مالوری واریس می باشد. این وضعیت می تواند ناشی از استفراغ شدید یا مصرف طولانی مدت الکل باشد.
با توجه به گزارش NORD، در بسیاری از موارد، خونریزی ناشی از التهاب ملوری وایس، بدون درمان متوقف می شود.
پارگی یا التهاب مری
مری نیز بخشی از دستگاه گوارش فوقانی است که اگر پاره یا ملتهب شود باعث خونریزی شدید خواهد شد. این نوع خونریزی نیز می تواند مدفوع سیاه ایجاد کند. علت این التهاب معمولا ریفلاکس مزمن اسید، استفراغ بیش از حد یا فتق هیاتال است. محققان مجله Deutsches Ärzteblatt International می گویند که ملنا علائم بسیاری از بیماری های مری است.
دیورتیکولوزیس روده کوچک
دیورتیکولوزیس زمانی رخ می دهد که کیسه های کوچکی در روده کوچک یا کولون شکل می گیرند. هنگامی که یک یا چند عدد از این کیسه ها ملتهب یا آلوده می شوند، به آن دیورتیکولیت گفته می شود. متخصص گاستروانترنولوژی دکتر روحن کلارک می گوید علائم دیورتیکولوز عبارتند از:
- مدفوع سیاه (ملنا)
- وجود خون در مدفوع
- گرفتگی شکمی
- اسهال
سرطان روده بزرگ، معده یا مری
اسهال یا مدفوع سیاه می تواند نشانه ای از سرطانی باشد که بر روی دستگاه گوارش اثر می گذارد. دکتر الوین سی کاببه، مشاور متخصص انکولوژی می گوید که برخی از نشانه های سرطان روده بزرگ، معده یا مری عبارتند از:
- مدفوع سیاه
- سوء هاضمه
- مدفوع خونی
- کاهش وزن ناخواسته
علل دیگر مدفوع سیاه
برخی دیگر از علل ایجاد مدفوع سیاه عبارتند از:
بیماری کبدی. محققان Johns Hopkins Medicine می گویند که بیماری کبدی می تواند باعث ایجاد واریس های مری شود. واریس مری، رگ های خونی بزرگ شده در مری هستند که می توانند بزرگ و پاره شوند.
مریض بارت. این بیماری با بیماری ریفلاکس معده (GERD) اتفاق می افتد. در موارد شدید نیز باعث ایجاد مدفوع سیاه یا مارون رنگ می شود.
چگونه مدفوع سیاه را درمان کنیم
اگر خونریزی روده ای شدید باعث ایجاد مدفوع سیاه شده باشد، باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. پزشکان معمولا با مداخله خونریزی را کنترل می کنند. این مداخلات ممکن است شامل جراحی یا دارو باشند.
در مواردی که زخم های گوارشی یا التهاب GI موجب خونریزی شده باشد، پزشکان آنتی بیوتیک یا آنتی اسید را برای درمان عفونت تجویز می کنند. خوب است بدانید که برخی از داروهایی که برای مسائل گوارشی تجویز می شوند نیز می توانند مدفوع شما را سیاه کنند.
اگر مدفوع سیاه یا سبز تیره را بدون وجود خون در مدفوع تجربه می کنید، می توانید اقداماتی را برای کاهش آن انجام دهید. به عنوان مثال، نوشیدن مقدار زیادی آب و فیبر کافی به شما کمک می کند که هضمتان به درستی انجام شود.
با این حال، مهم است که به یاد داشته باشید که مدفوع سبز بسیار تیره که بعد از خوردن سبزیجات ایجاد می شود جای نگرانی ندارد. در حقیقت، با خوردن سبزیجات غنی از مواد مغذی، سیستم ایمنی بدن شما به طور طبیعی بهبود پیدا می کند. بنابراین به دلیل سیاه شدن مدفوع خوردن این مواد را ترک نکنید.
اگر مصرف مکمل آهن موجب ناراحتی های گوارشی مانند درد شکمی و مدفوع سیاه شده است، باید با پزشک صحبت کنید. احتمالا تغییر نوع مکمل یا دوز آن به کاهش ناراحتی دستگاه گوارش کمک می کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
به گفته پزشکان کلینیک کلیولند، اگر علائم ناراحتی گوارشی همراه با تغییر در رنگ مدفوع را تجربه می کنید در اسرع وقت به متخصص گوارش مراجعه کنید. برخی از این علائم عبارتند از:
- مدفوع سیاه و یا تیره، به ویژه اگر همراه با بوی بد است.
- دفع خون قرمز روشن همراه با مدفوع
- اسهال خونی
- ناراحتی شکمی که با دفع مدفوع بهتر نمی شود