هضم و جذب مواد مغذی یک فرآیند پیچیده است که طی چندین ساعت اتفاق می افتد و از زمانی که مواد غذایی را به دهان خود می گذارید، شروع می شود. پانکراس در واقع یک ارگان نیست، بلکه یک غده مثلثی است که در درون شکم، بین ستون فقرات و معده یافت می شود. بخشی از لوزالمعده در کنار منحنی دوازدهه، قسمت اول روده کوچک قرار دارد. دوازدهه محلس است که در آن بسیاری از آنزیم های گوارشی وارد دستگاه گوارش و به تجزیه غذاهایی که می خورید کمک می کند. پانکراس در هر دو فرایند هضم و جذب مواد مغذی نقش دارد. زیرا آنزیم های پانکراس را ترشح می کند که مواد غذایی را به مولکول های کوچک تر تبدیل می کنند و اجازه می دهند که بدن از چربی ها، ویتامین ها، مواد معدنی، اسید آمینه و غیره استفاده کند.
پانکراس همچنین کنترل قند خون را با ترشح هورمون هایی نظیر انسولین و گلوکاگون کنترل می کند.
چه آنزیم هایی در پانکراس تولید می شود؟
مهمترین آنزیم های پانکراس آمیلاز، لیپاز و پروتئاز هستند.
دلایل نارسایی آنزیم های پانکراس چیست؟
علل رایج این عارضه عبارتند از:
- پانکراتیت
- فیبروز کیستیک
- اختلالات خودایمنی
- مصرف الکل
- جراحی که بر دستگاه گوارش تأثیر می گذارد
اگر به اندازه کافی از این آنزیم ها نداشته باشید، می توانید از مکمل های آنزیمی یا آنزیم های قدرتمندی استفاده کنید. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت می خواهیم هر آنچه که باید در مورد آنزیم های پانکراس بدانید را مطرح کنیم.
آنزیم های پانکراس چیست و نقش این آنزیم ها در بدن چه می باشد؟
ترشح پانکراس یک نوع آنزیم گوارشی است که از دو محصول تشکیل شده است:
- آنزیم های گوارشی
- بی کربنات
بی کربنات کمک می کند تا اسید معده خنثی شود و ترشحات پانکراس را قلیایی تر می کند.
همه آنزیم ها کاتالیزورهایی هستند که مولکول ها را از یک فرم به فرم دیگر تغییر می دهند. آنزیم های گوارشی موادی هستند که توسط بدن ترشح می شوند تا مولکول های بزرگتر (درشت مغزی هایی مانند پروتئین ها، کربوهیدرات ها و چربی ها) را به ذرات کوچکتر تبدیل شوند. علاوه بر آنزیم های گوارشی، صفرا و اسید هیدروکلریک نیز به فرایند هضم کمک می کنند.
بیش از ۲۷۰۰ نوع آنزیم مختلف در بدن انسان وجود دارد و هر کدام نقش منحصر به فردی دارند. آنزیم های مختلف برای تجزیه انواع مختلف مولکول های موجود در غذاها، از جمله پروتئین ها، چربی ها، کربوهیدرات ها، فیبر و اسیدها کاربرد دارند. با توجه به گزارش Pancreatic Cancer Action Network، یک پانکراس با عملکرد سالم روزانه در حدود ۸ فنجان آنزیم پانکراس را به دوازدهه ترشح می کند.
آنزیم های پانکراس کدامند؟
دسته های اصلی آنزیم های تولید شده توسط پانکراس شامل موارد زیر هستند:
- آمیلاز (برای تجزیه نشاسته /یاکربن)
- پروتئاز (برای تجزیه پیوندهای پپتید پروتئین)
- لیپاز (برای تجزیه چربی ها)
همچنین دیگر آنزیم های گوارشی که نقش های منحصر به فردی دارند عبارتند از:
- ریبونوکلئاز
- دزوکسیبریونوکلاس
- ژلاتیناز
- فیتاز
- پکتیناز
- لاکتاز
- مالتوز
- سوکراز
این آنزیم ها چیزهایی مانند ژلاتین، شکر موجود در شیر، اسید فیتیک و سایر قندهای مانند ساکارز و مالتوز را تجزیه می کنند.
مزایای و عملکرد آنزیم های پانکراس
هضم نشاسته یا همان کربوهیدرات
آمیلاز (یا آلفا آمیلاز) آنزیمی است که توسط غدد بزاقی و پانکراس ترشح می شود و به هضم کربوهیدرات ها کمک می کند. آمیلاز هیدرولیز نشاسته را به مولکول های کوچکتر به نام مالتوز و مالتوتوریوز ترشیاکارید را به عهده دارد. مقداری آمیلاز در بزاق وجود دارد، که در هنگام جوییدن غذا باعث شروع پروسه هضم در سیستم گوارش می شود. اما اکثر این آنزیم در پانکراس تولید می شود. کمبود آمیلاز می تواند مشکلات گوارشی مانند نفخ و اسهال را ایجاد کند.
تجزیه پروتئین ها به پپتیدهای کوچکتر
پروتئازها یک دسته از آنزیم هایی هستند که به هضم پروتئین کمک می کنند. انواع مختلفی از آن از جمله
- تریپسین
- کیموتریپسین
- و کربوکسی پپتیداز
وجود دارد. آنها با تجزیه پروتئین (پیوند پپتید) به پپتیدهای کوچکتر در بدن عمل میکنند. Peptidases که بر روی سطح سلول های اپیتلیال روده کوچک قرار دارند، قادرند پپتیدها را به اسیدهای آمینه منفرد (بلوک های ساختمانی پروتئین) تجزیه کنند.
پروتئین های پانکراس به لومن روده کوچک ترشح می شوند. جایی که قبل از هضم پروتئین، آن ها باید به شکل فعال تبدیل شوند. هضم پروتئین در معده شروع می شود، جایی که آنزیمی به نام پپسین شروع به انجام این فرآیند می کند.
هضم چربی و جذب ویتامین های محلول در چربی
لیپاز توسط پانکراس تولید می شود. این آنزیم کمک می کند تا چربی تجزیه شود. لیپاز تری گلیسیرید را به ۲ مونوگلیسیرید و دو اسید چرب آزاد تبدیل می کند تا از طریق پوشش روده جذب شود. لیپاز پانکراس به لومن روده ترشح می شود. برای اینکه لیپاز به درستی کار خود را انجام دهد، نمک صفراوی نیز باید در جذب چربی کمک کند. کمبود لیپاز هضم چربی و جذب ویتامین های محلول در چربی (ویتامین A، E، D و K) را تحت تاثیر قرار می دهد. همچنین می تواند مسائل مربوط به GI، از جمله اسهال و یا مدفوع چرب را ایجاد کند.
حفاظت از بدن در مقابل میکروب ها و حمایت از سیستم ایمنی
علاوه بر تجزیه پروتئین، پروتئازها در مبارزه با انگل هایی نظیر باکتری، مخمر و پروتئوز در روده از سیستم ایمنی حمایت می کنند. کمبود پروتئاز و دیگر آنزیم های پانکراس می تواند به آلرژی و عفونت های روده منجر شود. این آنزیم ها می توانند فرآیندهای التهابی را به روش های مختلفی تعدیل کنند، به عنوان مثال:
- کاهش تورم غشاهای مخاطی
- بهبود گردش خون
- انتقال مواد زائد مضر به جایی دور از بافت های آسیب دیده
- کاهش نفوذ پذیری مویرگی
- حل شدن رسوبات تشکیل لخته خون
منابع و دوز مصرف آنزیم های پانکراس
مکمل آنزیم های پانکراس را برای بهبود هضم غذاها مصرف می کنند. این مکمل ها مخلوطی از آنزیم هایی است که به طور طبیعی توسط لوزالمعده تولید می شود:
- آمیلاز
- لیپاز
- پروتئاز
در فرم مکمل، این مخلوط گاهی اوقات پانکرلپاز و پانکراتین نیز نامیده می شود. آنها برای کمک به تجزیه چربی ها، پروتئین ها و کربوهیدرات ها به شما کمک می کنند وقتی که آنزیم های کافی در بدن ندارید، بتوانید فرایند هضم را به درستی انجام دهید. آنها همچنین می توانند برای کاهش علائمی مانند موارد زیر نیز به کار برده شوند:
- اسهال
- نفخ
- تغذیه نامناسب
- کاهش وزن
مکمل های آنزیم پانکراس از منابع گیاهی و حیوانی، از جمله پاپایا، آناناس و دام، مشتق می شوند. یک نمونه از آنزیم های پانکراس آنزیم پروتئولیتیک است که هضم پروتئین را با تجزیه آن به اسیدهای آمینه انجام می دهد. آنزیم های پروتئولیتیک معمولا از پاپایا مشتق می شوند.
این مکمل ها به دو صورت تجویزی و خارج از نسخه در دسترس هستند. آنزیم لوزالمعده تجویزی توسط اداره غذا و داروی ایالات متحده (FDA) نظارت می شوند، در حالی که آنزیم های غیر تجویزی از نظر کارشناسان این ادراه مانند مکمل ها، ویژگی درمان ندارند.
دوز توصیه شده برای مصرف آنزیم های پانکراس
دوز مناسب برای مصرف آنزیم های پانکراس برای هر فردی بستگی به عواملی مانند سابقه پزشکی و وزن بدن دارد. شما باید با کوچکترین دوز لازم شروع کنید و با توجه به واکنش بدن و شدت نارسایی پانکراس میزان مصرف خود را تغییر دهید. دوز مصرف مکمل آنزیم های پانکراس معمولا با توجه به واحدهای لیپاز که در محصول وجود دارند تنظیم می شود.
- بزرگسالان باید مصرف آنزیم های پانکراس را در دوزهای ۱۰،۰۰۰ تا ۲۰،۰۰۰ واحد لیپاز با وعده های غذایی کوچک و یا ۲۰،۰۰۰ تا ۴۰،۰۰۰ واحد لیپاز با وعده های بزرگ آغاز کنند.
- با توجه به پتانسیل واکنش منفی، نباید بیش از ۲،۵۰۰ واحد لیپاز به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در هر وعده غذایی استفاده کنید. این بدان معنی است که اگر وزنتان ۱۵۰ پوند (۶۸ کیلوگرم) است، نباید بیش از ۱۷۰،۰۰۰ واحد لیپاز در هر وعده غذایی مصرف کنید.
- آنزیم های خود را قبل از غذا مصرف کنید. کپسول های آنزیمی را می توان به صورت کامل یا باز شده استفاده کنید. بنابراین می توانید محتویات کپسول را با چیزی مانند سیب زمینی مخلوط کنید (نباید این آنزیم ها را به طور مستقیم با مواد قلیایی مخلوط کنید، زیرا این کار آنها را غیرفعال می کند).
- مکمل ها را در یک مکان سرد و خشک نگهداری کنید.
چه کسی نیاز به آنزیم های پانکراس دارد؟
افرادی که با مشکلات گوارشی ناشی از عوامل زیر مبارزه می کنند، می توانند از این مکمل ها استفاده کنند:
- التهاب
- اختلال در عملکرد یک یا چند اندام گوارشی
- آلرژی
- استرس
- پیری
یکی از دلایل ایجاد مسائل مربوط به گوارشی می تواند ناشی از سطح اشتباه آنزیم ها (بیش از حد یا خیلی کم) باشد. برای مثال، فرد مبتلا به پانکراتیت ممکن است آنزیم های بسیار کمی تولید کند، و این باعث می شود که غذا به درستی تجزیه نشود.
کمبود لوزالمعده (نارسایی مزمن پانکراس یا EPI نیز نامیده می شود) بیماری است که به علت کمبود آنزیم های گوارشی تولید شده در پانکراس ایجاد می شود. EPI تقریبا هشت نفر در هر ۱۰۰،۰۰۰ مرد و دو نفر در هر ۱۰۰،۰۰۰ زن را درگیر کرده است. راه دیگری برای توصیف این بیماری کمبود آنزیم پانکراس است. این بیماری می تواند به سوء تغذیه منجر شود. زیرا شما قادر به جذب چربی ها و ویتامین ها و مواد معدنی خاصی نیستید. EPI باعث می شود که هضم سه درشت مغذی (کربوهیدرات، پروتئین و چربی) سخت شود، اما بیشتر هضم چربی را تحت تاثیر قرار می دهد.
علل نارسایی آنزیم های پانکراس
علل کمبود تولید آنزیم پانکراس عبارتند از:
- پانکراتیت مزمن (زمانی که پانکراس شما ملتهب می شود). پانکراتیت مزمن شایعترین علت EPI در بزرگسالان است. این التهاب گاهی اوقات ممکن است به دلیل انسداد یا محدود شدن مجاری لوزالمعده یا صفراوی رخ دهد. پانکراتیت مزمن در بین افراد بین ۳۰ تا ۴۰ ساله شایع است و در مردان بیشتر از زنان رخ یم دهد. اگر پانکراتیت دارید، ممکن است به شما گفته شود سطح پانکراس تان بالا است.
- سایر بیماری های مزمن، از جمله فیبروز کیستیک و بیماری های خود ایمنی
- پیری. از آنجا که کمبود اسید معده یا کمبود آنزیم در بزرگسالان مسن بیشتر رخ می دهد.
- سرطان پانکراس
- تومورهای پانکراس یا دوازدهه
- افزایش سطح التهاب
- افزایش سطح تری گلیسیرید (یک نوع چربی در خون)
- عفونت انگلی
- نوشیدن الکل
- انجام جراحی حذف لوزالمعده و یا یکی دیگر از اعضای دستگاه گوارش.
هنگامی که آنزیم ها به درستی تولید نمی شوند، باید از یک منبع خارجی وارد بدن شوند. مصرف آنزیم ها به صورت قرص ها یا کپسول ها می توانند برای جذب مواد مغذی مفید باشند، به ویژه اگر فرد مبتلا به پانکراتیت مزمن باشد. مکمل این آنزیم ها قادر به کاهش درد مرتبط با این بیماری است.
علائمی که نشان می دهد پانکراس شما آسیب دیده، ملتهب و یا ناکارآمد است عبارتند از:
- درد یا حساسیت در شکم
- دفع مدفوع بد بو
- سوء هاضمه، گرفتگی و درد معده
- اسهال، مدفوع شل یا دفع مکرر مدفوع
- گاز
- احساس پری بودن شکم
- کاهش اشتها و کاهش وزن
- تغییر رنگ مدفوع
غذاهای مفید و مضر برای پانکراس
در صورت نیاز، علاوه بر مصرف آنزیم های پانکراس یا آنزیم های گوارشی باید رژیم غذایی سالم را برای حمایت از پانکراس و سایر ارگان های گوارشی داشته باشید.
چه غذاهایی برای پانکراس مفید است؟
- غذاهای غنی از آنتی اکسیدان ها، از جمله سبزیجات خام و میوه ها. این شامل سبزیجات دارای برگ سبز؛ همه انواع توت ها؛ سبزیجات نارنجی و زرد مانند هویج، فلفل، کدو تنبل و سیب زمینی شیرین؛ گوجه فرنگی؛ کنگر فرنگی؛ مارچوبه؛ کلم بروکلی گل کلم؛ و غیره.
- آناناس، پاپایا و کیوی، که منابع عالی از آنزیم های گوارشی هستند.
- زنجبیل و دیگر گیاهان و ادویه جات تازه.
- مواد غذایی تخمیر شده یا پروبیوتیک مانند ماست و کفیر
- چربی های سالم مانند روغن نارگیل یا روغن زیتون، کره بادام زمینی، روغن حیوانی و آووکادو
- آبمیوه های ساخته شده با سبزیجات و میوه های تازه.
- آجیل و دانه ها
- محصولات نیم پز یا کمی پخته شده مانند گندم
- پروتئین هایی مانند گوشت طیور، ماهی های وحشی و تخم مرغ محلی
چه غذاهایی برای پانکراس بد است؟
- الکل
- غذاهای سرخ شده و غذاهای بسیار چرب یا روغنی
- غذاهایی که بیش از حد پخته شده اند از جمله برنج، گوشت و یا غذاهای کنسرو شده، که به علت قرار گرفتن در معرض گرما برخی از مواد مغذی خود را از دست داده اند.
- غذاهای فرآوری شده حاوی مواد افزودنی مصنوعی