اسهال یک بیماری شایع با انواع مختلفی است که یکی از آنها اسهال اسموتیک می باشد. اسهال اسموتیک هنگامی اتفاق می افتد که بسیاری از پروتئین های مصرفی در روده خود باقی می مانند و بدن نمی تواند آب را به طور مناسب جذب کند. این آب اضافی باعث می شود که مدفوع شل تر یا مایع تر شود.
این نوع اسهال یک بیماری مزمن در دستگاه گوارش است که با افزایش میزان دفع مدفوع آبکی توصیف می شود. مدفوع عادی در حال حاضر از درصد زیادی آب تشکیل شده است، اما اسهال اسموتیک منجر به دفع بیش از حد آب همراه با مدفوع می شود.
این اسهال وقتی رخ می دهد که غذا به طور کامل در روده کوچک جذب نمی شود. اسهال اسموتیک می تواند در همه افراد رخ دهد به ویژه در افرادی که به عدم تحمل قند مبتلا هستند و کسانی که مبتلا یا مستعد سندرم سوء جذب می باشند.
در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت در مورد علل، علائم، روش های درمان و روش های پیشگیری از اسهال اسموتیک صحبت می کنیم.
اسهال اسموتیک در برابر اسهال ترشحی
اسهال اسموتیک شبیه به نوع دیگری از اسهال به نام اسهال ترشحی است.
همان طور که گفتیم این اسهال هنگامی رخ می دهد که بدن شما نمی تواند مواد غذایی را جذب کند. اما اسهال ترشحی هنگامی رخ می دهد که بدن شما الکترولیت ها را به روده ترشح می کند. این ترشح باعث تجمع آب در روده می شود. این اسهال می تواند ناشی از برخی از عوامل، از جمله موارد زیر باشد:
- عفونت باکتریایی مانند سالمونلا و E. coli
- انگل هایی نظیر کریپتوسپوریدیوم و جیاردیا
- عفونت ویروسی مانند نوروویروس و هپاتیت ویروسی
- داروهایی مانند میزوپروستول
- اختلالات گوارشی مانند بیماری سلیاک و کولیت اولسراتیو
- اختلالات ژنتیکی مانند اسهال کلرید مادرزادی
چه چیزی اسهال اسموتیک را ایجاد می کند؟
جذب آب در دستگاه گوارش بسیار وابسته به جذب کافی پروتئین است. پروتئین یکی از درشت مغذی هایی است که در طول روز وارد بدن می شود. اگر غذا در روده باقی بماند و جذب نشود، آب آن نیز جذب نمی شود و احتمالا اسهال نتیجه آن خواهد بود. علاوه بر این، آب بیشتر در روده می تواند به داخل دستگاه گوارش راه پیدا کند به اسهال اسموتیک منجر شود.
اسهال اسموتیک به طور معمول ناشی از یکی از دو موقعیت زیر است:
بستر نامناسب برای جذب: این بستر ممکن است به علت مولکول های کربوهیدرات یا یون های دو ظرفیتی رخ دهد. عوامل شایع ایجاد این بستر عبارتند از:
- مصرف نوشیدنی هایی مانند مانیتول یا سوربیتول
- مصرف نمک های اپسوم
- برخی از آنتی اسیدها
سوء جذب: به دلیل ناتوانی در جذب کربوهیدرات ها رخ می دهد و یکی از شایع ترین علل ایجاد اسهال است. برخی از اختلالاتی که منجر به سوء جذب می شوند عبارتند از:
- عدم تحمل لاکتوز
- بیماری سلیاک
- پانکراتیت مزمن
سایر علل ایجاد این اسهال عبارتند از:
- سوء جذب چربی
- سندرم Dumping
- هضم ناکارآمد
- بعضی از داروها، مانند آنتی بیوتیک ها و داروهای فشار خون
- مصرف ملین های حاوی فسفات سدیم، سولفات منیزیم، فسفات منیزیم
- استفاده از شیمی درمانی یا پرتودرمانی با دوز بالا
- جراحی برداشتن کیسه صفرا
علائم اسهال اسموتیک
به غیر از افزایش تعداد دفعات خروج مدفوع که مشخصه اسهال است، علائم اضافی نیز ممکن است وجود داشته باشد. علائم ممکن است در عرض چند ساعت پس از خوردن یا نوشیدن یک محرک خاص ایجاد شود و اغلب باعث آسیب دیدگی و خستگی ناشی از دفع بیش از حد آب می شود.
علائم اسهال اسموتیک عبارتند از:
- درد شکم قبل از خروج مدفوع
- تخلیه نیرومند رده
- گرفتگی ماهیچه های شکم و یا نفخ
- حالت تهوع
علائم شدید اسهال اسموتیک ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- دفع مدفوع قیری
- تب شدید
- چرک یا خون در مدفوع
- خشکی پوست یا خشکی لب ها
درمان اسهال اسموتیک
اسهال اسموتیک اغلب چند روز طول می کشد. این اسهال به طور کلی به درمان های خانگی ساده مانند تغییر رژیم غذایی و استفاده داروهای خارج از نسخه (OTC) مانند لورئامید (Imodium) و بیسموت ساسالسی سیلات (Kaopectate، Pepto Bismol) پاسخ می دهد.
تغییراتی که می توانید بر روی رژیم غذایی خود انجام دهید و به طور بالقوه اسهال را کنترل کنید شامل مصرف برخی از غذاها و اجتناب از مصرف برخی دیگر از غذاها می باشد. پزشکان توصیه می کنند غذاهای زیر را محدود کرده یا به طور کلی از مصرف آن ها اجتناب کنید:
- غذاهای غنی از لاکتوز مانند محصولات لبنی
- قند
- شیرین کننده های مصنوعی
- الکل
- محصولات کافئین دار مانند قهوه
- نوشیدنی های گازدار
- حبوباتی مانند لوبیا و عدس
- سبزیجات دارای فیبرهای رژیمی مانند بروکلی و کلم بروکسل
- آجیل و دانه ها
- گندم کامل یا محصولات تهیه شده با ذرت مانند کلوچه های سبوس دارد و پاپ کورن
متخصصان به بیماران توصیه می کنند که از غذاهای زیر بیشتر استفاده کنند:
- محصولات تهیه شده با آرد سفید مانند ماکارونی یا نان
- برنج سفید
- سبزیجات پخته شده مانند هویج و چغندر
- موز
- سیب زمینی
- مرغ بدون پوست
- سیب زمینی بدون پوست
روش های جلوگیری از اسهال اسموتیک
بسته به علت اصلی، پیشگیری از اسهال اسموتیک ممکن است متفاوت باشد. با این حال، توصیه های زیر برای جلوگیری از اسهال می تواند یک قاعده کلی و مفید باشد:
ایمنی مواد غذایی: در هنگام مسافرت از خوردن غذاهای سرد، خام و … اجتناب کنید. غذا می تواند در مراحل مختلف فرآوری مواد غذایی با میکروب ها آلوده شود. توصیه می شود که غذاهایی را مصرف کنید که جوشیده باشند یا غذاهایی را بخورید که جلو چشمتان طبخ می شوند.
آب: برای جلوگیری از اسهال، بهتر است از آب فیلتر شده و آب جوشیده استفاده شود. آب بیشتر حساس به آلودگی با باکتری و ویروسی است.
خوردن غذای غنی از فیبر: برای حفظ و تقویت سلامت گوارشی مصرف این غذاها توصیه می شود. غذاهای غنی از فیبر که برای درمان اسهال یا جلوگیری از اسهال موثرند عبارتند از:
- غلات سبوس دار
- ارزن
- حبوبات
- سبزیجات و میوه های با پوست
- دانه ها
آلرژی به گلوتن و لاکتوز: اگر به این محصولات حساس هستید، توصیه می شود از مصرف آنها اجتناب کنید و گزینه های جایگزین آن ها را مصرف کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر بیش از دو تا سه روز است که در معرض اسهال هستید و با انجام درمان های خانگی بهبود پیدا نمی کنید حتما به متخصص مراجعه کنید.
رژیم غذایی و داروهای خانگی برای درمان اسهال اسموتیک
اسهال بیماری است که اغلب در خانه با مراقبت صحیح درمان می شود. اما در برخی موارد نیاز به درمان توسط متخصص با تجربه دارد. با این حال، به طور عمده، بدن شما تا زمانی که علائم روده حل نشود به این واکنش ادامه می دهد. بعضی از داروهای خانگی رایج برای درمان اسهال اسموتیک به شرح زیر هستند:
نوشیدنی مایعات غنی از الکترولیت: این نوشیدنی ها ممکن است شامل آب زنجبیل و آب نارگیل باشند. همه این مایعات حاوی الکترولیت های ضروری مانند سدیم، پتاسیم و گلوکز هستند که بدن شما در طول دوره ای که بیش از حد اسهال دفع می کند نیاز داشته باشد.
خوردن غذاهای پروبیوتیک: این غذاها شامل مواد غذایی تخمیر شده، از جمله ماست پروبیوتیک، سالسا تخمیری، کیمچی و ترشی طبیعی باشد. روده شما پر از باکتری های مفید است که ممکن است با استفاده از انواع آنتی بیوتیک ها از بدن خارج شوند. مصرف غذاهای پروبیوتیک یک راه عالی برای مقابله با این بیماری است و باکتری سالم را پرورش می دهد.
جویدن زیاد غذا: ذرات بزرگ غذا در دستگاه روده ای ناپایدار تر هستند و می توانند موجب التهاب، اسهال، یبوست، درد شکم و سایر مشکلات گوارشی شود.
مواد غذایی توصیه شده برای مبتلایان به اسهال عبارتند از:
- موز
- سیب زمینی
- چغندر
- کلم
- هویج
- میوه های خانواده مرکبات
- نخود خشک
- بامیه
- سیب زمینی آب پز
- مرغ پخته شده
- پوسته اسفرزه
- برنج سفید یا نان تست