دژنراسیون ماکولا مرتبط با سن (AMD) یک بیماری چشمی نسبتا شایع است، به ویژه در افراد مسن. در حقیقت، این بیماری علت اصلی کاهش بینایی برگشت ناپذیر در افراد مسن است. طبق گفته متخصصان American Macular Degeneration Foundation، این بیماری، بیش از ۱۰ میلیون آمریکایی را درگیر کرده است. دژنراسیون ماکولا بر روی شبکیه تاثیر می گذارد و سبب تار شدن دید مرکزی می شود. این نوع تار شدن به علت آسیب دیدگی ماکولا اتفاق می افتد. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت به چند روش ساده و موثر برای جلوگیری از دژنراسیون ماکولا اشاره خواهیم کرد.
علت و عوامل خطر ابتلا به دژنراسیون ماکولا
علت ایجاد AMD هنوز مشخص نشده است، اما برخی عوامل ممکن است خطر ابتلا به آن را افزایش دهند. برخی از این عوامل خطر خارج از کنترل شما هستند. این عوامل عبارتند از:
- پیری
- سابقه خانوادگی ابتلا به AMD
- زن بودن
- داشتن نژاد قفقازی
- داشتن چشم هایی با رنگ روشن
عوامل خطر اصلی که در کنترل شما هستند نیز عبارتند از:
- سیگار کشیدن بیش از حد
- قرار گرفتن در معرض آفتاب به مدت طولانی
- چاقی
- بی تحرکی
- فشار خون بالا
- رعایت رژیم غذایی حاوی چربی، کلسترول و مواد غذایی دارای شاخص گلیسمی بالا
دو نوع دژنراسیون ماکولا وجود دارد: خشک و مرطوب. فرم خشک این بیماری شایع است اما فرم مرطوب آن سریعتر اتفاق می افتد و شدیدتر است.
علائم دژنراسیون ماکولا خشک عبارتند از:
- تحریف خطوط مستقیم در زمینه دید
- کاهش دید مرکزی
- نیاز به روشنایی بیشتر برای دیدن
- ناسازگاری با نور کم
- تار شدن دید
- مشکل در تشخیص چهره ها
از سوی دیگر علائم دژنراسیون ماکولار مرطوب عبارتند از:
- کج بینی
- کاهش دید مرکزی
- دیدن یک نقطه تاریک در زمینه دید
- دید مبهم
این علائم معمولا به سرعت افزایش می یابند. دژنراسیون ماکولا می تواند فقط در یک چشم یا هر دو چشم رخ دهد، اما باعث کوری کامل نمی شود، زیرا بر دید محیطی شما تأثیر نمی گذارد.
دژنراسیون ماکولا بیماری پیشرفته ای است، اما گام های بسیاری برای جلوگیری از دژنراسیون ماکولا مرتبط با سن و تشدید آن وجود دارد.
روش های جلوگیری از دژنراسیون ماکولا
ورزش منظم
مزایای ورزش برای بدن بسیار زیاد است، از جمله کاهش خطر ابتلا به AMD. اگر ورزش نکنید، رسوبات پلاک چربی در عروق ماکولا رخ می دهد. این رسوب می تواند جریان خون را مختل کرده و خطر AMD را افزایش دهد.
یک مطالعه که در سال ۲۰۰۶ در مجله British Journal of Ophthalmology منتشر شده اثر محافظتی فعالیت بدنی علیه AMD را مستقل از شاخص توده بدنی و دیگر عوامل نشان می دهد.
یک مطالعه دیگر که در سال ۲۰۱۶ در همان مجله منتشر شده است گزارش می دهد که فعالیت های شدید بدنی ممکن است حضور AMD متوسط در زنان را معکوس کند. با این حال، محققان خاطر نشان کردند که به مطالعات بیشتری برای تایید اینکه آیا فعالیت بدنی و ورزش اثر محافظتی علیه AMD دارد یا خیر؟ نیاز می باشد.
یک مطالعه که در سال ۲۰۱۷ در American Journal of Ophthalmology منتشر شده نیز نشان می دهد که فعالیت بدنی با کاهش احتمال AMD زودرس در سفید پوستان همراه است. محققان بر اهمیت فعالیت بدنی در طول زندگی تأکید کردند.
ترک سیگار
اگر سیگاری هستید، وقت آن رسیده است که برای جلوگیری از دژنراسیون ماکولا آن را ترک کنید. سیگار کشیدن یکی از عواملی است که خطر ابتلا به دیابت ماکولا را افزایش می دهد. در واقع، سیگار کشیدن مهمترین عامل خطر قابل تغییر برای توسعه و پیشرفت AMD است.
دود سیگار شامل مواد شیمیایی سمی است که از طریق ریه ها جذب بدن می شوند. بعضی از این مواد شیمیایی اکسیدان ها هستند که در هنگام عبور از جریان خون می توانند به شبکیه آسیب برسانند.
بررسی که در سال ۲۰۰۵ در Eye منتشر شده ارتباط قوی بین مصرف سیگار و توسعه AMD را تایید کرد. زیرا سیگار کشیدن احتمالا ایجاد اثرات سمی روی شبکیه را بالا می برد.
یک مطالعه که در سال ۲۰۱۳ در مجله Ophthalmology منتشر شده گزارش داد که سیگار کشیدن سبب آسیب دیدگی بافت های کورورولیتین می شود. این مطالعه ترک سیگار را به بیماران توصیه می کند
برای ترک سیگار، از خانواده و دوستان و کارشناسان متخصص در این زمینه کمک بگیرید.
ترک الکل
گرچه سیگار کشیدن مهمترین عامل شناخته شده در سیک زندگی برای توسعه AMD است، اما نوشیدن بیش از حد الکل نیز برای قدرت بینایی بد است. الکل ماده سمی است و به راحتی عصب بینایی را می سوزاند. به همین دلیل در طول مراحل اولیه مسمومیت، تاری دید ایجاد می شود. اما با گذشت زمان، این مسمومیت می تواند مشکلات دراز مدت مانند آغاز زود هنگام AMD را ایجاد کند. همچنین، سموم در الکل وقتی وارد جریان خون می شوند، رسیدن مواد مغذی را به اعصاب و ماکولا کاهش می دهند.
مطالعه ای که در سال ۲۰۰۷ در American Journal of Ophthalmology منتشر شده است، گزارش می دهد که بعید است مصرف الکل بتواند خطر AMD را به شدت افزایش دهد.
مطالعه ای نیز در سال ۲۰۱۲ در مجله American Journal of Epidemiology منتشر شده است که نشان می دهد، مصرف بیش از ۲۰ گرم (کمتر از ۱ اونس) الکل در روز با افزایش تقریبا ۲۰ درصدی شانس ابتلا به AMD در مقایسه با کسانی می شود که الکل مصرف نمی کنند.
بنابراین، اگر نمی توانید الکل را ترک کنید، حداقل مصرف خود را کاهش دهید.
محافظت از چشم ها در برابر اشعه UV
یک واقعیت وجود دارد که می گوید، قرار گرفتن در معرض نور ماوراء بنفش (UV) خورشید می تواند موجب آسیب دیدگی پوست شود، اما این عامل حتی می تواند خطر ابتلا به دژنراسیون ماکولا و سایر بیماری موثر بر روی چشم را افزایش دهد.
خیره شدن به نور خورشید حتی چند دقیقه می تواند سبب آسیب دائمی بر روی شبکیه شود. به همین دلیل است که کارشناسان استفاده از عینک آفتابی و کلاه برای محافظت از چشم ها در برابر نور خورشید را توصیه می کنند.
مطالعات انجام شده در سال ۲۰۱۱ که در Eye & Contact Lens منتشر شده نشان داد که اشعه ماوراء بنفش یک عامل خطر برای تشکیل آب مروارید و دژنراسیون ماکولا است. این مطالعه همچنین نشان داد که افراد بالای ۵۰ سال باید از عینک های مخصوص طراحی شده یا لنزهای تماسی برای جلوگیری از دژنراسیون ماکولا مرتبط با سن استفاده کنند.
بنابراین، مستقیما به نور خورشید نگاه نکنید، مخصوصا در اوج روزهایی که پرتوهای خورشید در قویترین حالت خود هستند. همچنین، اگر زیاد کار می کنید یا از دستگاه های الکترونیکی زیاد استفاده می کنید، مهم است که هر ۲۰ دقیقه یک بار برای کاهش فشار خون چشم، نه نقطه ای دور نگاه کنید.
کنترل فشار خون
فشار خون بالا یکی از عوامل خطر برای ایجاد AMD مرطوب است. فشار خون بالا می تواند منجر به انقباض یا تنگ شدن عروق خونی شود که شبکیه را تغذیه می کنند. این به این معنی است که مواد مغذی کمتری به چشم می رشد. کمبود این مواد مغذی بر روی سلامت چشم تأثیر منفی خواهد گذاشت.
یک مطالعه که در سال ۲۰۰۰ در Ophthalmology منتشر شده است، چندین عامل خطر مرتبط با AMD را مورد بررسی قرار داد و دریافت که پیشگیری از فشار خون بالا ممکن است خطر ابتلا به AMD را کاهش دهد.
مطالعه دیگری که در سال ۲۰۱۴ در Ophthalmology منتشر شده است ارتباطی بین مصرف داروهای کاهش دهنده فشار خون، از جمله، بازکننده های عروق خونی و توسعه AMD در مراحل اولیه وجود دارد.
بنابراین، بهتر است سطح فشار خون خود را متعادل نگه دارید تا خطر ابتلا به دژنراسیون ماکولا را محدود سازید.
مصرف مواد غذایی سالم
رعایت رژیم غذایی سالم برای کاهش خطر و جلوگیری از دژنراسیون ماکولا بسیار مهم است. اول از همه، باید در رژیم غذایی شما مقدار زیادی سبزیجات تیره و برگ دار به ویژه اسفناج خام، کلم و سبزیجاتی از این دست وجود داشته باشد. این کار به شما کمک می کند که کاروتنوئید ها (لوتئین و زاکسنتین) که برای سلامت کلی چشم ها مهم هستند را دریافت کنید.
همچنین، مصرف مقدار زیادی میوه و آجیل ویتامین های لازم مانند A، C و E را وارد بدن می کند.
خوردن ماهی هایی مانند ماهی قزل آلا، ماهی تن و ساردین به صورت منظم می تواند باعث جلوگیری از دژنراسیون ماکولا شود. این ماهی ها منبع خوبی از اسیدهای چرب امگا ۳ هستند که به کاهش التهاب در بدن کمک می کنند.
در صورت نیاز، می توانید از ویتامین ها و مواد معدنی در فرم مکمل استفاده کنید، اما قبل از مصرف این مکمل ها، همیشه با پزشک مشورت کنید.
مصرف کمتر کربوهیدرات های تصفیه شده
هنگام تمرکز بر روی رژیم غذایی سالم بجهت کاهش خطر ابتلا به AMD، باید مصرف کربوهیدرات های تصفیه شده مانند نان سفید، برنج سفید و غذاهای آماده و پخته شده با قند را محدود کنید.
بر اساس نتایج یک مطالعه که در سال ۲۰۰۴ در American Journal of Clinical Nutrition منتشر شده مشخص شد که کربوهیدرات های تصفیه شده به طور قابل توجهی می توانند خطر ابتلا به دیابت ماکولا را افزایش دهند.
کربوهیدرات های تصفیه شده باید با مواد غذایی دارای شاخص گلیسمی پایین که شامل برنج قهوه ای، ماکارونی تهیه شده از گندم کامل و نان سبوس دار جایگزین شوند. مواد غذایی دارای شاخص گلیسمی پایین آنتی اکسیدان های زیادی دارند.
معاینه منظم
برای یافتن اولین نشانه های دژنراسیون ماکولا و تشخیص زودهنگام این بیماری، باید به صورت منظم به چشم پزشک مراجعه کنید. همیشه به یاد داشته باشید که تشخیص و درمان زودهنگام ممکن است به کنترل پیشرفت بیماری کمک کند و حتی بینایی را تثبیت یا حتی بازگرداند.
بسیار مهم است که بین سنین ۴۵ تا ۶۰ سالگی یک بار در سال معاینه چشم را انجام دهید. اما فاکتورهای خطر مرتبط با AMD را دارید، بهتر است هر شش ماه یک بار چشم های خود را چک کنید.