مالاریا یک بیماری کشنده است که از طریق پشه به خون منتقل می شود. پشه Anopheles این بیماری را به انسان انتقال می دهد. انگل های موجود در پشه هایی که مالاریا را گسترش می دهند متعلق به جنس پلاسمودیوم می باشند. بیش از ۱۰۰ نوع انگل پلاسمودیوم وجود دارد که می توانند انواع پشه ها را آلوده کند. انواع مختلف این انگل ها با سرعت های مختلفی تکثیر می شوند. تغییر سرعت تکثیر این انگل ها، عوارض و شدت بیماری را تغییر می دهد.
پنج نوع انگل پلاسمودیوم وجود دارد که می توانند بدن انسان را آلوده کنند. این انگل ها در نقاط مختلف جهان زندگی می کنند. بعضی از آنها نوعی مالاریای شدیدتری را نسبت به برخی دیگر ایجاد می کنند.
هنگامی که یک پشه آلوده انسان را نیش می زند، انگل ها، قبل از آلوده سازی و تخریب گلبول های قرمز، در کبد مهمان می شوند. در برخی از نقاط، تشخیص زود هنگام می تواند به درمان و کنترل مالاریا کمک کند. با این حال، برخی از کشورها منابع لازم برای اجرای غربالگری موثر را ندارند.
در حال حاضر هیچ واکسنی برای جلوگیری از این بیماری در ایالات متحده وجود ندارد. اما خوشبختانه در اوایل دهه ۱۹۵۰، با کسب پیشرفت های چشمگیر در درمان، مالاریا در ایالات متحده ریشه کن شد. با این حال هنوز هم هر ساله بین ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ مورد مالاریا در ایالات متحده رخ می دهد. البته بیشتر افراد مبتلا را کسانی تشکیل می دهند که به مناطق پرخطر سفر کرده اند.
علائم مالاریا
پزشکان علائم مالاریا را به دو دسته تقسیم می کنند:
- مالاریا بدون عارضه
- مالاریا شدید
مالاریا بدون عارضه
هنگامی که علائم وجود دارد، پزشک می تواند به سادگی این بیماری را تشخیص دهد، اما اگر هیچ نشانه ای وجود نداشته باشد، ممکن است عفونت شدید یا اختلال در عملکرد اندام های حیاتی رخ دهد. این فرم اگر بدون درمان رها شود می تواند به مالاریا شدید تبدیل شود.
علائم مالاریا بدون عارضه معمولا ۶ تا ۱۰ ساعت پس از آلوده شدن رخ می دهند و هر روز دو روز یک بار تجدید می شوند. برخی از گونه های انگلی نیز می توانند چرخه طولانی داشته باشند و علایم مختلفی را ایجاد کنند. به عنوان مثال، علائم شبیه به آنفولانزا، ممکن است در مناطقی که مالاریا کمتر رایج است رخ دهد. در این شرایط ممکن است تشخیص نادرست شکل بگیرد.
در مالاریا بدون عارضه، علائم در سه مرحله سرد، گرم و تعریق پیشرفت می کنند. این علائم عبارتند از:
- احساس سرما همراه با لرز
- تب، سردرد و استفراغ
- تشنج که اغلب در افراد جوان مبتلا به این بیماری رخ می دهد
- تعریق پس از بازگشت به دمای طبیعی همراه با خستگی
مالاریا شدید
در مالاریای شدید، شواهد بالینی یا آزمایشگاهی، علائمی از اختلال در عملکرد ارگان های حیاتی را نشان می دهد.
علائم مالاریای شدید عبارتند از:
- تب و لرز
- اختلال در هوشیاری
- تشنج های متعدد
- تنفس عمیق و دیسترس تنفسی
- خونریزی غیر طبیعی و نشانه های کم خونی
- زردی بالینی و شواهدی از اختلال در عملکرد ارگان های حیاتی
مالاریا شدید و درمان نشده می تواند کشنده باشد.
روش های درمان
هدف درمان این بیماری این است که انگل پلاسمودیوم از جریان خون بیرون رانده شود. بیمارانی که علائم ندارند ممکن است نیاز به درمان عفونت داشته باشند تا خطر انتقال بیماری به اطرافیانشان کاهش یابد. سازمان بهداشت جهانی (WHO) درمان ترکیبی مبتنی بر آرتمیزینین (ACT) را برای درمان مالاریای بدون عارضه توصیه می کند.
آرتمیسینین از گیاه Artemisia annua مشتق شده است، که بیشتر به عنوان گندواش یا کینگو یا خاراگوش چینی شناخته می شود. این گیاه به سرعت باعث کاهش غلظت انگل های پلاسمودیوم در جریان خون می شود. پزشکان اغلب ACT را با دارو ترکیب می کنند. هدف ACT این است که تعداد انگل ها را در طی ۳ روز اول عفونت کاهش دهد، در حالی که داروها علائم دیگری این بیماری را از بین می برند.
گسترش دسترسی به درمان ACT در سراسر جهان کمک کرده است تا شیوع این بیماری در سراسر جهان کاهش پیدا کند. اما متاسفانه این بیماری به طور فزاینده ای در برابر اثرات ACT مقاومت می کند. در مناطقی که مالاریا به ACT مقاوم است، درمان باید دارای یک داروی موثر دیگر نیز باشد.
WHO هشدار داده است که هیچ گزینه جایگزنی برای این گیاه، جهت درمان مالاریا، در چند سال آینده در دسترس نخواهد بود.
روش های جلوگیری از این بیماری
چند راه برای جلوگیری از این بیماری وجود دارد. برخی از آن ها عبارتند از:
واکسیناسیون
تحقیقات زیادی برای تولید واکسن های سالم و موثر جهانی جهت جلوگیری از ایجاد مالاریا در حال انجام است. در همین راستا نیز یک فقره مجوز برای یک نوع واکسن در اروپا صاده شده است. اما هنوز واکسنی در ایالات متحده مجوز نگرفته است.
در صورتی که به علائم مالاریا مشکوک هستید، حتما به پزشک مراجعه کنید.
مشاوره قبل از سفر
این بیماری از آن دست بیماری هایی است که در برخی از نقاط جهان شیوع بیشتری دارد. به همین منظور مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها در ایالات متحده، به کسانی که می خواهند به این نقاط جهان سفر کنند، رعایت نکات زیر را پیشنهاد می دهد:
- اطلاع از خطر ابتلا به مالاریا در کشور؛ شهر یا منطقه ای که آنها قصد ماندن در آن جا را دارند.
- از پزشک خود سوال کنید که چه داروهایی را باید استفاده کنید تا از ایجاد عفونت جلوگیری شود.
- قبل از خروج از کشور مبدا، داروهای ضد مالاریا را تهیه کنید تا خطر خرید داروهای تقلبی در کشور مقصد به حداقل برسد.
- کودکان، افراد مسن، زنان باردار و افراد مبتلا به بیماری ها زمینه ای شانس بیشتری برای ابتلا دارند.
- از ابزارهای پیشگیرانه مانند حشره کش ها، پشه بند و لباس های پوشیده قبل از درمان استفاده کنید.
- از علائم مالاریا آگاه باشید.
در شرایط اضطراری، مقامات بهداشتی کشورهایی که این بیماری در آن جا شیوع دارد، به طور گسترده ای از آفت کش ها (شبیه به آفت کش هایی که در اسپری های خانگی استفاده می شود) استفاده می کنند. متخصصان سازمان بهداشت جهانی اشاره کرده اند که این آفت کش ها برای بدن انسان مضر نیستند. زیرا غلظت آن ها تنها به اندازه ای قوی است که پشه ها را می کشد.
ضمن این که از افراد خواسته می شود از انجام سفرهای غیر ضروری به نقاطی از جهان که مالاریا در آن جا شیوع دارد، اجتناب کنند.
سایر نکات مهم برای پیشگیری
سایر نکاتی که باید در طول این سفر رعایت کنید عبارتند از:
- استفاده از پشه بند
- اجتناب از اسکان در کنار دریاچه ها یا آب ها راکد
- استفاده از لباس هایی پوشیده که بدن را در معرض نیش پشه ها قرار نمی دهند.
- استفاده از لوسیون های دافع پشه ها
تا یک سال پس از مسافر نیز ممکن است به علائم مالاریا مبتلا شوید. ممکن است حتی تا یک سال نتوانید خون اهدا کنید.
علل ایجاد این بیماری
مالاریا زمانی اتفاق می افتد که پوست با نیش پشه ای به نام Anopheles که با پلاسمادیوم آلوده است، تماس می گیرد. فقط پشه Anopheles می تواند مالاریا را انتقال دهد. رشد موفق انگل درون پشه بستگی به عوامل متعددی دارد. اما مهمترین عوامل تکثیر این انگل رطوبت و درجه حرارت محیط است.
هنگامی که پشه آلوده بدن انسان را نیش می زند، انگل وارد جریان خون می شود و درون کبد سکنا می گزیند. این انگل حدودا ۱۰ روز در بدن می ماند و نشانه ای ایجاد نمی کند. اما در طول این دوره، در حال تکثیر از خود است.
سپس کبد انگل های جدید مالاریا را به جریان خون منتقل می کند. در آن جا این انگل ها سلول های قرمز خون را آلوده کرده و بیشتر رشد می کنند. بعضی از انگل های مالاریا در کبد باقی می مانند و به تدریج گردش می کنند. در نتیجه بیماری عود می کند.
پشه هایی که آلوده نیستند نیز با تغذیه از خون انسان های مبتلا به انگل، آلوده می شوند. به این ترتیب این چرخه ادامه پیدا می کند.
[quote font_size=”18″ color=”#37a02b”]
پیشنهاد می کنیم برای اطلاعات بیشتر، این مطالب را نیز بخوانید:
خواص روغن زردچوبه برای بدن در مبارزه با سرطان و …
مواد گیاهی دفع کننده پشه ها برای جلوگیری از گزیدگی با پشه در طول تابستان
روش جلوگیری از گزش پشه در کودکان
۱۰ راه موثر و طبیعی برای دفع پشه
[/quote]
روش های تشخیص
تشخیص زودهنگام، برای بهبود مالاریا حیاتی است. همه افرادی که علائم این بیماری را دارند، باید هر چه سریع تر آزمایش های لازم و درمان مناسب را انجام دهند. WHO به شدت، تایید انگل را از طریق تست های آزمایشگاهی میکروسکوپی و یا با آزمایش RDT، بسته به امکانات موجود، توصیه می کند.
هیچ ترکیبی از علائم وجود ندارد که بتواند علائم مالاریا را تشخیص دهد، بنابراین آزمایش انگلی برای شناسایی و مدیریت بیماری ضروری است.
در بعضی از مناطقی که این بیماری در آن جا شیوع دارد، مانند مناطق جنوب صحرای آفریقا، شدت بیماری می تواند باعث ایجاد ضعف در سیستم ایمنی افراد شود. در نتیجه، برخی از افراد انگل را در جریان خون خود حمل می کنند اما بیمار نمی شوند.