مدفوع آبکی یک علامت معمول ناشی از وجود عفونت یا التهاب در دستگاه گوارش است. دفع مدفوع مایع می تواند در کارهای روزانه شما تداخل ایجاد کند. وجود این عارضه و تجمع گاز در معده، شما را مجبور می کند در طول روز زیاد به سرویس بهداشتی مراجعه کنید. علائم دیگر همراه با مدفوع آبکی عبارتند از:
- گرفتگی شکم
- نفخ
- نشت مدفوع از مقعد
- حالت تهوع
- خارش مقعد
در موارد شدید، شل شدن روده به طور غیر منتظره رخ می دهد یا ناشی از اسهال انفجاری است.
مدفوع مایع که در اثر عفونت ویروسی یا باکتریایی اتفاق می افتد معمولا حدود یک هفته طول می کشد تا خوب شود. با این حال، داروهای طبیعی بسیاری وجود دارد که می توانند باعث کاهش ناراحتی گوارشی و شدت علائم شوند. برخی از روش های طبیعی برای درمان مدفوع آبکی عبارتند از:
- زنجبیل
- ماست خام ساده
- مکمل های پروبیوتیک
- نوشیدن چای بابونه
شل شدن مدفوع همچنین می تواند نشانه ای از اختلالات التهابی روده یا عدم تحمل مواد غذایی خاصی باشد. گاهی ممکن است در صورت استفاده از آنتی بیوتیک ها یا قرار گرفتن بدن در معرض استرس، اسهال ایجاد شود. در هر صورت، راه های بسیاری برای درمان علائم همراه با مدفوع آبکی وجود دارد که در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت به آن ها اشاره می کنیم.
مدفوع آبکی چیست؟
مدفوع آبکی نام دیگری است که برای اسهال استفاده می شود. پزشکان National Institutes of Health می گویند که اگر مدفوع آبکی و شل بیش از ۳ بار در روز اتفاق بیفتد، به آن اسهال گفته می شود.
دفع مدفوع آبکی می تواند ناشی از یک وضعیت پزشکی حاد باشد که تنها چند روز طول می کشد. اما اگر طولانی تر از ۴ هفته باشد، مزمن شده و نشانه هایی را نیز به همراه دارد.
از آنجا که دفع مدفوع آبکی به معنی آن است که بدن شما مایعات خود را از دست می دهد، کاهش آب بدن می تواند یک عارضه ناشی از اسهال باشد. در این شرایط باید از مایعات حاوی الکترولیت ها برای جلوگیری از کم آبی استفاده کنید.
علائم همراه با این عارضه
معمولا، دفع مدفوع مایع با علائم دیگر گوارشی همراه است. این به این دلیل است که عفونت های دستگاه گوارشی، تحریک، یا التهاب می تواند باعث تحریک عضلات شکم شود و درد به وجود آورد.
دکتر John P. Cunha در eMedicineHealth می گوید که دفع مدفوع آبکی می تواند یکی از علائم زیر را داشته باشد:
- درد شکم در زیر دنده ها
- نفخ و نیاز به خارج کردن گاز بیش از حد
- نیاز فوری به اجابت مزاج
- تب و سایر علائم عفونت
- علائم کم آبی بدن مانند خشکی دهان، تو رفتگی چشم ها یا فقدان ادرار
- اگر خونریزی بیش از حد در دستگاه گوارش وجود داشته باشد، مدفوع سیاه و تیره خواهد شد
- اسهال همراه با مخاط یا خون
علل دفع مدفوع آبکی
گاستروانتریت (ورم معده و روده)
یکی از دلایل رایج خروج مدفوع مایع از بدن، گاستروانتریت است. این التهاب روده ناشی از ورود ویروس ها، باکتری ها یا انگل ها به بدن است. گاستروانتریت گاهی به عنوان آنفولانزا معده نیز شناخته می شود. پزشکان کلینیک مایو می گویند که مدفوع آبکی همراه با درد خفیف تا شدید شکم یک علامت از آنفولانزای معده است. علائم عفونت معده می تواند بین ۱ روز تا ۱۰ روز طول بکشد.
بسته به شدت عفونت، ممکن است یکی از علائم زیر را داشته باشید:
- تهوع و استفراغ
- تب
- دردهای عضلانی
پزشکان National Institutes of Health می گویند بهترین راه برای جلوگیری از گاستروانتریت این است که دست های خود را به طور مرتب بشویید. همچنین غذا یا نوشیدنی های خود را با افراد آلوده به اشتراک نگذارید.
مسمومیت غذایی
مسمومیت غذایی می تواند علایم گاستروانتریت را ایجاد کند. ویروس ها، باکتری ها و انگل ها می توانند غذا و نوشیدنی را آلوده کنند و موجب ایجاد طیف وسیعی از مشکلات گوارشی تند و زننده شوند.
دکتر ماری هاردینگ در Patient.info می گوید که شایع ترین پاتوژن هایی که مدفوع آبکی ایجاد می کنند عبارتند از:
- سالمونلا
- نوروویروس
- روتا ویروس
- کمپیلوباکتر
سایر علائم مسمومیت غذایی می توانند شامل موارد زیر باشند:
- لرز و درد بدن
- احساس خستگی و کمبود انرژی
- سرگیجه
- خروج کم ادرار
- خشکی زبان
اسهال مسافرتی. دکتر لورنس نوت در Patient.info می گوید که اسهال مسافرتی علل مشابه ای با مسمومیت غذایی دارد. این بیماری در کسانی که به کشورهای آسیای جنوب شرقی، آمریکای جنوبی و مرکزی و بسیاری از کشورهای آفریقا سفر می کنند، بیشتر شایع است. علامت اصلی اسهال مسافرتی مدفوع آبکی است که ممکن است حاوی خون باشد.
حساسیت غذایی
واکنش آلرژیک به غذاهای خاص می تواند مدفوع را شل کند. آلرژی غذایی جدی تر از عدم تحمل مواد غذایی خاص است و نباید آن را نادیده گرفت.
طبق اعلامیه Advances in Dermatology and Allergology، آلرژی های غذایی معمولی که سبب مدفوع آبکی می شوند عبارتند از:
- حساسیت به صدف
- حساسیت به بادام زمینی
- حساسیت به آجیل
- حساسیت به تخم مرغ
- حساسیت به ماهی
سایر علائم آلرژی غذایی عبارتند از:
- ظهور بثورات قرمز خارش دار در قسمت های مختلف بدن
- کهیر
- تورم زبان یا انتهای گلو
- خستگی صبحگاهی
- علائم آسم
- مشکلات خواب
برخی مطالعات نشان داده اند که مصرف مکمل های پروبیوتیک خاص می تواند در برابر آلرژی های غذایی از بدن محافظت کند.
عدم تحمل غذایی
یکی از دلایلی که موجب می شود مدفوع شل و آبکی شود، ابتلا به عدم تحمل غذایی است. عدم تحمل غذا به این معنی است که دستگاه گوارشتان مشکل خاصی را برای هضم یک غذای خاص دارد.
محققان آلمانی می گویند که علائم اصلی عدم تحمل غذایی، مدفوع مایع همراه با گرفتگی شکمی و نیاز به دفع گاز اضافی است. برخی از غذاهای رایجی که بسیاری از افراد نمی توانند آن ها را به درستی هضم کنند عبارتند از:
- محصولات لبنی
- فروکتوز
- سوربیتول (به عنوان شیرین کننده استفاده می شود)
- گلوتن
عدم تحمل مواد غذایی می تواند علائم زیر را ایجاد کند:
- تحریک پذیری روده با اسهال انفجاری
- نفخ کردن
- نشانه های شبیه به عفونت دستگاه تنفسی فوقانی مانند سرفه، آبریزش بینی و سردرد
تنها راه درمان این عارضه و جلوگیری از اسهال پس از خوردن غذا، حذف مواد غذایی است که سبب ناراحتی گوارشی می شوند.
علل دیگر ایجاد مدفوع آبکی
بیماری سلیاک
یکی دیگر از مشکلات گوارشی که می تواند به ایحاد مدفوع آبکی کمک کند بیماری سلیاک است. بیماری سلیاک متفاوت از حساسیت به مواد غذایی خاص است. با توجه به گزارش محققان American Academy of Allergy Asthma & Immunology، بیماری سلیاک واکنش خود ایمنی به گلوتن است که در غذاهایی مانند جو، گندم و چاودار یافت می شود. علائم بیماری سلیاک عبارتند از:
- مدفوع آبکی
- درد شکم
- گاز و نفخ
- ابهام مغزی
برای جلوگیری از علائم بیماری سلیاک، مهم است که از تمام مواد غذایی و نوشیدنی های حاوی گلوتن خودداری کنید.
سندرم روده تحریک پذیر (IBS)
سندرم روده تحریک پذیر یک مشکل مزمن در فرایند هضم است که موجب نشانه های مختلف گوارشی مانند دفع مدفوع مایع می شود.
به گفته دکتر مینش خاتوری، نوع IBS که عمدتا باعث اسهال می شود، به نام IBS-D شناخته می شود. در سندرم روده تحریک پذیر، علاوه بر شل شدن مدفوع، گرفتگی شکم و گاز معده نیز وجود دارد. علت دفع مدفوع مایع همراه با IBS این است که غذا بسیار سریع در سیستم گوارش حرکت می کند. سایر نشانه های IBS عبارتند از:
- مدفوع شل همراه با خلط سفید
- حالت تهوع
- میل ناگهانی به ادرار کردن
- نشت مقعدی یا بی اختیاری مدفوع
بیماری التهابی روده (IBD)
بیماری التهابی روده می تواند دلیل بروز اسهال بعد از صرف غذا باشد. دو نوع IBD عبارتند از:
- کولیت اولسراتیو
- بیماری کرون
در این بیماری ها التهاب مزمن در دستگاه گوارش، علائم ناخوشایندی ایجاد می کند. متخصص گوارش دکتر ویلیام ای. روو می گوید که IBD اغلب باعث اسهال تکراری همراه با درد شکمی می شود. علائم دیگر IBD می توانند شامل موارد زیر باشند:
- تب با درجه کم
- دفع مدفوع آبکی همراه با مخاط و خون
- فیستول مقعد
- درد سمت راست و پایین شکم
- یبوست و درد همراه با دفع مدفوع سفت
- تهوع و استفراغ
- دفع مدفوع چرب
استرس
استرس می تواند یکی از دلایل ایجاد مدفوع آبکی باشد و بیماری های گوارشی موجود را تشدید کند.
مجله Neurobiology of Stress توضیح می دهد که مغز وقتی که تحت استرس است، رفتار روده را تحت تاثیر قرار می دهد. هنگامی که یک فرد در معرض فشارهای ناشی از اضطراب یا افسردگی قرار می گیرد، در میکروب های موجود در بدن تغییر ایجاد می شود. این تغییرات می توانند منجر به ناراحتی گوارشی و افزایش تعداد دفعات اسهال شدید شوند.
با توجه به گزارش مجله World Journal of Gastroenterology، استرس می تواند پس از خوردن غذا، IBS و افزایش دفعات دفع مدفوع مایع را ایجاد کند.
اثر جانبی مصرف برخی از داروهای خاص
اگر از داروهای سوزش سر دل و یا فشار خون بالا استفاده می کنید، یعنی در معرض ابتلا به اسهال هستید. دکتر W. Marks در MedicineNet می گوید که برخی از داروهایی که موجب اسهال می شوند، عبارتند از:
- آنتی اسیدها
- مکمل های غذایی حاوی منیزیم
- آنتی بیوتیک ها
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)
- شیمی درمانی
اگر باید از آنتی بیوتیک ها استفاده کنید، در کنار آن از مکمل های پروبیوتیک نیز برای بازگرداندن تعادل در سطح pH بدن و مبارزه با باکتری های پاتولوژیک، بهره ببرید. این مواد باعث می شوند که تعداد دفعات اسهال ناشی از دارو کاهش یابد.
سایر علل
برخی دیگر از دلایل ایجاد کننده مدفوع آبکی عبارتند از:
- انجام جراحی بای پس معده
- غلظت اسید های صفراوی
- انگل ها
- طی کردن فاصله های طولانی
روش های درمان
زنجبیل برای تسکین ناراحتی گوارشی
زنجبیل یک ماده ضد التهابی طبیعی است که می تواند به بهبود هضم و جلوگیری از زیاد شدن آب در مدفوع کمک کند.
به عنوان مثال، پزشکان eMedicineHealth در مورد استفاده دارویی از زنجبیل در درمان ناراحتی دستگاه گوارش گزارشی را منتشر کردند. پزشکان می گویند که معمولا زنجبیل برای درمان علائم ناراحتی معده مانند اسهال مصرف می شود. مصرف زنجبیل در درمان اسهال خونی ناشی از عفونت باکتری نیز موثر است.
در واقع، یک مطالعه نشان داد که مصرف زنجبیل می تواند تا ۳۸ درصد به کاهش تهوع و استفراغ در افرادی که تحت عمل جراحی قرار دارند، بیانجامد. همچنین استفاده از روغن حاوی ۵ درصد زنجبیل روی مچ دست بیماران، تهوع را در ۸۰٪ بیماران کاهش می دهد.
نحوه استفاده از زنجبیل برای جلوگیری از آبکی شدن مدفوع عبارت است از:
- یک قطعه زنجبیل ۱ اینچی را رنده کنید و آن را در یک فنجان آب جوش قرار دهید.
- در فنجان را بپوشانید و چند دقیقه صبر کنید.
- یک قاشق چای خوری عسل خام را برای تقویت اثر درمانی زنجبیل به ترکیب اضافه کنید.
- سه فنجان چای زنجبیل در روز بخورید تا به سرعت اسهالتان بهتر شود.
چای بابونه
چای بابونه می تواند باعث کاهش التهاب در دستگاه گوارش شود.
بررسی ای که در مجله Electronic Physician منتشر شده، گزارش داده است که عصاره بابونه دارای خواص ضد التهابی، ضد میکروبی و ضد عفونی کنندگی است. یکی از مواد فعال در بابونه بیسابولول است که یک ترکیب ضد میکروبی قوی است. مصرف بابونه می تواند به کاهش علائم سندرم روده تحریک پذیر نیز کمک کند، التهاب روده را تسکین دهد و کمک کند که گرفتگی شکم متوقف شود.
نحوه استفاده از چای بابونه برای جلوگیری از آبکی شدن مدفوع عبارت است از:
- یک قاشق غذاخوری گل بابونه خشک را در یک فنجان آب جوش بریزید.
- در فنجان را به مدت ۱۰ دقیقه بگذارید.
- برای درمان ناراحتی معده و عوارض اسهال روزی ۳ الی ۴ بار از این دارو استفاده کنید.
پروبیوتیک ها
مصرف پروبیوتیک به طور مرتب می تواند به جلوگیری از آبکی شدن مدفوع کمک کرده و از اسهال ناشی از عفونت ها و یا مصرف آنتی بیوتیک ها پیشگیری کند.
مجله Clinical Gastroenterology یک مطالعه در مورد اثربخشی پروبیوتیک ها در تقویت سلامت روده را منتشر کرده است. محققان گزارش دادند که مصرف مکمل های پروبیوتیک حاوی Lactobacillus GG و S. bullardii در درمان اسهال حاد مؤثر هستند.
دیگر روش های خانگی برای درمان مدفوع مایع
راه های دیگری که می توانید به کمک آن ها علائم التهاب گوارشی یا عفونت های مرتبط با دستگاه گوارش را درمان کنید عبارتند از:
- استفاده از مواد غذایی سهل الهضم
- مصرف سوپ هویج
- استفاده از رژیم BRAT (شامل موز، برنج، سیب زمینی و نان تست است)
- مصرف کپسول حاوی نعناع برای کاهش تحریک دستگاه گوارش