آیا همیشه دوست دارید راه بروید و از نشستن بیزارید؟ آیا هنگام نشستن مدام دلتان می خواهد پاهایتان را تکان بدهید؟ اگر چنین احساسی دارید ممکن است به نوعی اختلال حرکتی به نام بیقراری حرکتی یا آکاتیژیا مبتلا شده باشید. در این بیماری، نوعی احساس بی قراری دورنی در افراد وجود دارد که آن ها را وادار می کند که حرکت داشته باشند. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت در مورد آکاتیژیا یا بی قراری حرکتی صحبت کرده، علائم، علل و درمان آن را نیز یادآور می شوید.
آکاتیژیا چیست؟
بیقراری حرکتی نوعی از اختلال حرکتی است و به معنای واقعی کلمه به عنوان “ناتوانی در نشستن” از آن یاد می شود. این نام کاملا مناسب با این بیماری است. زیرا افراد مبتلا به بیقراری حرکتی تمایل شدید به حرکت کردن دارند و نشستن به مدت طولانی برایشان غیر ممکن است. شاخص ترین نشانه آکاتیژیا، این است که فرد علاقه زیادی به قدم زدن دارد و حتی در خانه نیز حاضر به نشستن نیست. این بیماری به نوعی در گروه بیماری هایی روانی که منجر به بی قراری شدید می شوند طبقه بندی شده اما با عوامل طبیعی مانند اضطراب یا استرس نیز در ارتباط است.
علائم بیقراری حرکتی چیست؟
همه ما گاهی ممکن است دچار نوعی از اضطراب بدنی شده و در پاره اوقات که مضطرب هستیم و بی قرار می شویم. اما این به این معنی نیست که دچار آکاتیژیا شده ایم. فقط زمانی می توانیم بگوییم که فردی به بی قراری حرکتی مبتلا شده است که نتواند بنشیند و همیشه اضطراب داشته باشد. ضمن این که برخی از نشانه های روانی-حرکتی خاصی نیز در این افراد کاملا مشهود است. برای مثال این افراد دچار اختلال زیر نیز خواهند شد:
- اختلال بیش فعالی در طول زمان در این افراد ایجاد می شود.
- فرد ممکن است بی ثباتی حرکتی با دیستونی (انقباض عضلانی) را تجربه کند.
- بی قراری حرکتی با حرکات غیر ارادی و تکان دادن بدن خود را نشان می دهد.
- در این افراد نشانه ای از اختلالات رفتاری مانند موارد زیر مشهود است:
- خصومت
- افسردگی
- این افراد ممکن است تمایل به خودکشی داشته باشند.
معمولا افراد مبتلا به این بیماری، بیقراری خود را به صورت ها زیر نشان می دهند:
- انجام حرکات نوسان دار توسط پاها
- بلند کردن مکرر پاها در زمان قدم زدن
- ناتوانی ظاهری در زمان ایستادن و یا قدم زدن
- چرخاندن و تاب دادن عضلات به طوری از نظر ظاهری احساس می شود نوع ایستادن این افراد مشکل دارد.
- چرخاندن و یا تغییر حالت مکرر کمر یا نیم تنه بالایی
- ضربه زدن مکرر با سر، کمر و گردن و یا انجام سایر حرکات غیر معمول با این اندام ها
- احساس تنش درونی یا ناراحتی و یا احساسات دیگر در زمانی که فرد تصور می کند نیاز به حرکت دارد.
اگر چه بیقراری حرکتی شباهت هایی با سندرم پای بی قرار دارد. اما این دو بیماری از هم مجزا هستند. در سندرم پای بیقرار ویژگی های حرکتی تا حدی کنترل نشده است و بی قراری در طول دوره های استراحت و یا خواب افزایش پیدا می کند. اما حرکت های ناشی از بیقراری حرکتی کنترل شده تر هستند و هیچ ارتباطی با خواب ندارند. اگر چه ممکن است این حرکت ها ماندن در رختخواب را برای فرد دشوار کنند.
در موارد پیشرفته تر آکاتیژیا گاهی اوقات حمله های اضطراب، تحریک پذیری، خصومت و یا بیقراری (نارضایتی) ایجاد می شود. در موارد شدید، اضطراب می تواند به نقطه ای از پارانویا، خشونت، و یا تمایل به خودکشی پیشرفت کند.
علل آکاتیژیا چیست؟
هنگامی که علائم و نشانه های بی قراری حرکتی را در خود مشاهده کردید، درگام اول برای پیدا کردن علت بروز آن باید به پزشک مراجعه کنید. زیرا تنها در صورتی می توان علائم و نشانه های بیماری را درمان کرد که علت واقعی ایجاد این بیماری شناسایی شود. علل اصلی ابتلا به آکاتیژیا عبارتند از:
بیقراری حرکتی ناشی از دارو
شما ممکن است این اختلال حرکتی را زمانی تجربه کنید که به مدت طولانی از داوهای مهار کننده دوپامین که به نام داروهای آنتی سایکوتیک نیز شناخته می شوند، استفاده کرده باشید. اگر چه دلیل واقعی چنین عوارضی مشخص نیست اما ثابت شده است که این اختلال اغلب با داروهای خاصی که در انتقال دوپامینرژیک در مغز تداخل ایجاد می کنند، در ارتباط است.
برخی داروها ممکن است در شرایط خاصی اثرات درمانی موفق داشته باشند. اما آنها نیز ممکن است به بیقراری حرکتی ناشی از دارو منتهی شده یا دیگر سیستم های فرستنده در بدن را درگیر کنند. مسدود کننده های بتا آدرنرژیک، بنزودیازپین ها، و آنتاگونیست سروتونین از جمله داروهایی هستند که چنین شرایطی دارند. گاهی اوقات، آکاتیژیا بر اثر ترک داروها و مواد مخدر خاص و اعتیاد آور مانند کوکائین و باربیتورات ها ایجاد می شود.
داروهای ضد تهوع و یا داروهای ضد میگرن نیز به طور مشابه می توانند باعث بیقراری حرکتی شوند. گرچه این عارضه بسیار نادر است. لزومی ندارد که تغییر نوع دارو موجب ایجاد این بیماری شود. گاهی اوقات ممکن است پس از مصرف دارو در کوتاه مدت علائم ظاهر شود و گاهی نیز ماه ها طول می کشد تا فرد آکاتیژیا را تجربه کند.
مهار کننده های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI ها) گرچه نه به شدت، اما گاها به بی قراری حرکتی منتهی می شوند.
بیماری پارکینسون
بسیاری از افراد مبتلا به بیماری پارکینسون دچار این اختلال حرکتی می شوند. با این حال، کارشناسان هنوز نمی دانند که آیا بیماری پارکینسون موجب ایجاد این اختلال می شود یا عوارض جانبی داروهایی که برای درمان بیماری ها و سندرم های مرتبط استفاده می شود، دلیل بی قراری است؟
استفاده از داروهای ضد افسردگی
استفاده بیش از حد از داروهای ضد افسردگی ممکن است بیقراری حرکتی را در برخی موارد ایجاد کنند. در واقع، کارشناسان دریافته اند که در آزمایشات بالینی که بر روی داروی ضد افسردگی مختلف مانند داروهایی که برای مشکلات عاطفی، اضطراب و بیش فعالی تجویز می شوند، انجام شده است، بیقراری حرکتی یکی از عوارض طولانی مدت بوده است. برخی از مطالعات نیز ارتباط بین خشونت و بیقراری حرکتی ناشی از مصرف داروهای ضد افسردگی را نشان می دهند. داروهای ضد افسردگی، ممکن است به دلیل افزایش سروتنین چنین حالت هایی را در بدن ایجاد کنند.
درمان آکاتیژیا
درمان بیقراری حرکتی تا حدودی مشکل است. اگر این اختلال ناشی از دارو باشد، درمان معمولا شامل کاهش دوز داروهای درمانی، ترک دارو به طور کامل، و یا تغییر نوع دارو است. متاسفانه، در افرادی که داروهای ضد جنون و یا ضد افسردگی استفاده می کند و به چنین حالتی مبتلا می شود، معمولا تغییر نوع و دوز دارو می تواند عوارض جانبی بیشتری ایجاد کند و گاهی نیز ممکن است بیماری روانی زمینه ای با این اقدام قوی تر و شدید تر شود.
گاهی نیز پزشک پروپرانولول، بنزودیازپین ها، یا آنتی کلی نرژیک را تجویز می کند تا بیقراری حرکتی حاد بهبود پیدا کند. اما این گزینه های درمانی معمولا در مورد بیقراری حرکتی مزمن بی اثر هستند. در مورد بیقراری حرکتی ناشی از دارو، ممکن است با کاهش دوز دارو علائم کمی بهتر شود. با این حال، کاهش و یا متوقف کردن داروها باید حتما به تدریج انجام شود. زیرا در غیر این صورت علائم شدیدتری به وجود می آید.
گاهی اوقات، علت بیقراری حرکتی ناشی از ترک مواد مخدر و اعتیاد آور است. در این حالت استفاده از داروها خاص برای موارد بی قراری حاد ایدیوپاتیک ضروری است. برخی مواقع نیز داروهای مورد استفاده در درمان بیماری RLS، در درمان علائم ترک و بیقراری حرکتی ناشی از آن می توانند مفید باشند.
در مورد، آکاتیژیا ناشی از نورولپتیک، بهترین گزینه درمان، مصرف ویتامین ب است. در این شرایط پزشکان ممکن است تری هگزیفنیدیل را تجویز کنند تا بیقراری حرکتی و نشانه های همراه آن کمتر شود.
تغییر در رژیم غذایی
ویتامین B6 برای کاهش علائم بیقراری حرکتی مفید است. مواد مغذی بسیاری این ویتامین را در خود جای داده اند. اما گوشت و نشاسته از جمله موادی است که بیشتر ویتامین ب ۶ دارند. بنابراین سعی کنید بیشتر مواد غذایی زیر را استفاده کنید:
- سیب زمینی
- بوقلمون
- گوشت گاو