برای همه ما پیش آمده است که گاهی به صورت اضطراری به دستشویی نیاز داشته باشیم. اما در افرادی که با عارضه ای به نام اسپاسم یا گرفتگی عضلات مثانه زندگی می کنند، این نیاز بیشتر است. این افراد مدام احساس پری مثانه دارند و گاهی این گرفتگی موجب می شود ادرارشان نشت کند. اگر این حالت را دارید نگران نباشید. زیرا گزینه های مختلف درمانی برای مدیریت علائم شما وجود دارد. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت آن چه که باید در مورد علل گرفتگی عضلات مثانه و راه های کاهش درد آن بدانید آورده شده است.
در ادامه، این مطالب را خواهید خواند:
- گرفتگی عضلات مثانه چه احساسی ایجاد می کند؟
- چه کسانی در معرض گرفتگی عضلات مثانه قرار دارند؟
- چه عواملی باعث گرفتگی عضلات مثانه می شوند؟
- گرفتگی عضلات مثانه چگونه درمان می شود؟
- چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
گرفتگی عضلات مثانه چه احساسی ایجاد می کند؟
به طور معمول، یک مثانه سالم به آرامی از ادرار پر می شود و به همین دلیل فرد کم کم احساس می کند برای خالی کردن مثانه اش نیاز به ادرار کردن دارد. اما در افرادی که گرفتگی عضلات مثانه دارند، این احساس به طور ناگهانی و اغلب با شدت زیادی ایجاد می شود. اسپاسم ناگهانی به معنی فشار غیر ارادی یک عضله است.
گرفتگی عضلات مثانه و یا “انقباض دترسور” زمانی اتفاق می افتد که عضله مثانه به طور ناگهانی و بدون هشدار قبلی تحت فشار قرار گیرد و باعث شود برای تخلیه آن نیاز فوری ایجاد شود. این اسپاسم می تواند به حدی شدید باشد که باعث شود ادرار از مثانه بدون اراده قبلی خارج شود. این بیماری به نام بی اختیاری ادرار یا بیش فعالی مثانه شناخته می شود.
افرادی که چنین اسپاسم هایی را تجربه می کنند از آن به نوعی درد شکم یا احساس سوزش یاد می کنند. زنان مبتلا به گرفتگی عضلات مثانه درد حاصل از این اسپاسم را با درد گرفتگی قاعدگی و یا حتی درد زایمان مقایسه می کنند.
چه کسانی در معرض گرفتگی عضلات مثانه قرار دارند؟
هر کسی در هر سنی می تواند اسپاسم های مثانه را تجربه کند. در کودکان، گرفتگی عضلات مثانه (مثانه ناپایدار یا مثانه مهار نشده نیز نامیده می شود) علت اصلی بی اختیاری ادرار در طول روز است. با این حال، اگر شرایط زیر حاکم باشد فرد بیشتر در معرض خطر ابتلا به اسپاسم مثانه قرار دارد:
- سن بالا
- یائسگی
- بارداری
- زایمانی که به تازگی انجام شده است
- وجود یک عفونت ادراری
- عمل جراحی در لگن و قسمت های تحتانی شکم که به تازگی انجام شده است.
- آسیب های ناشی از بیماری یا ضربه به عصب و عضله مثانه
چه عواملی باعث گرفتگی عضلات مثانه می شوند؟
علل و عوامل مختلفی برای اسپاسم عضلات مثانه وجود دارد. این دل درد و اسپاسم، حتی می تواند از چیز ساده ای مانند رژیم غذایی و یا داروی که به تازگی مصرف کرده اید باشد. برخی از داروها موجب تغییر در جریان خون و عملکرد اعصابی که مثانه را کنترل می کنند می شود. این داروها قابلیت این را دارند که اسپاسم عضلانی در مثانه به وجود آورند.
با این حال، گرفتگی عضلات مثانه ممکن است در نتیجه یک عفونت یا جراحی نیز رخ دهد. البته همه جراحی ها به این عارضه ختم نمی شوند. اگر جراحی انجام شده موجب ایجاد آسیب به اعصاب و عضلات شده باشد چنین عوارضی در پی دارد. گاهی اوقات هم پزشک نمی تواند علت دقیق اسپاسم مثانه را تشخیص دهد. در این حالت به این گرفتگی، بیماری اسپاسم مثانه ایدیوپاتیک گفته می شود.
بعضی از علل شایع دیگر گرفتگی عضلات مثانه عبارتند از:
عفونت ادراری (UTI): درد مثانه و سوزش علائم شایع عفونت ادراری هستند.
سیستیت بینابینی (IC) یا سندرم مثانه دردناک: این وضعیت به درد مثانه و درد ادراری اشاره دارد که با توجه به علل دیگر، مانند عفونت دستگاه ادراری رخ داده است. این درد در محدوده زمانی معین ایجاد شده و اغلب شدید است.
استفاده از کاتتر: کاتتر یک لوله نازک است که برای تخلیه ادرار از بدن و اغلب پس از عمل جراحی، استفاده می شود. این لوله از طریق مجرای ادراری به مثانه وارد می شود. گرفتگی عضلات مثانه یک عارضه شایع و گاهی اوقات ناراحت کننده است که در اثر استفاده از کاتتر به وجود می آید.
اختلالات سیستم عصبی که به اسپاسم مثانه منتهی می شوند
احساس نیاز به ادرار کردن به طور معمول یک پاسخ غیر ارادی است. در این حالت مغز زمانی که مثانه با ادرار پر شده باشد، سیگنالی را از طرف آن دریافت می کند. به این صورت عصب ها نقش مهمی در احساس نیاز به ادرار کردن بازی می کنند. به همین دلیل اگر در عصب هایی که بین مغز و مثانه این پیام ها را رد و بدل می کنند اختلالی به وجود آید ممکن است در درک احساس به ادرار کردن نیز مشکلی ایجاد شود. هنگامی که این اتفاق می افتد، مثانه درست کار نمی کند. “نوروژنیک مثانه” عبارت کلی برای مشکلات مثانه است که به دلیل آسیب عصبی رخ می دهند.
اختلالات سیستم عصبی و آسیب هایی که می توانند اسپاسم مثانه ایجاد کنند عبارتند از:
- تومور مغزی
- فلج مغزی
- عفونت هرپس زوستر که اعصاب استخوان خاجی را تحت تاثیر قرار می دهد
- مولتیپل اسکلروزیس
- بیماری پارکینسون
- آتروفی
- آسیب نخاعی
- سکته مغزی که باعث صدمه به مغز شده است
- نوروپاتی دیابتی (زمانی که اعصاب بدن از دیابت طولانی مدت آسیب دیده باشند)
جراحی هایی که به اسپاسم مثانه منتهی می شوند
جراحی در ناحیه شکم ممکن است به عضلات مثانه یا کف لگن آسیب زده و موجب تضعیف آن ها شود. در این شرایط کنترل مثانه توسط اعصاب آسیب دیده امکان پذیر نیست. گرفتگی عضلات مثانه ممکن است بعد از برخی از جراحی های خاص مانند موارد زیر رخ دهد:
- جراحی مثانه (یک علت شایع اسپاسم های مثانه در کودکان و بزرگسالان است)
- سزارین
- هیسترکتومی (برداشتن رحم یا زهدان، و گاهی اوقات اندام های اطراف آن، از جمله تخمدان و لوله های فالوپ)
- پروستاتکتومی (حذف پروستات)
- دیگر اعمال جراحی در ناحیه شکم
دیگر عللی که به اسپاسم مثانه منتهی می شوند
یکی از عوارض جانبی برخی از داروها ممکن است گرفتگی عضلات مثانه باشد. داروهایی که معمولا باعث اسپاسم های مثانه می شوند عبارتند از:
- بتانکول (urecholine)
- یک داروی شیمی درمانی به نام والروبیسین (Valrubicin)
- داروها دیورتیک مانند فوروزماید (لازیکس) که به بدن برای حذف آب اضافی کمک می کنند.
حتی گاهی اوقات غذاها و نوشیدنی هایی که مصرف می کنید باعث ایجاد اسپاسم می شوند. این امر به ویژه در بیمارانی که به بیماری سیستیت بینابینی مبتلا هستند، شدت دارد. غذاهای تند، اسیدی، یا مرکبات و مواد شیمیایی موجود در مواد نگهدارنده خاص و افزودنی های مواد غذایی می تواند دیواره مثانه را تحریک کند. این محصولات عبارتند از:
- الکل
- شیرین کننده های مصنوعی
- نوشیدنی های کافئین دار مثل نوشابه، قهوه و چای
- شکلات
- مرکبات و نوشیدنی هایی مانند پرتقال و آب پرتقال
- غذاهای شور
- گوجه فرنگی
گرفتگی عضلات مثانه چگونه درمان می شود؟
چگونگی درمان اسپاسم مثانه به علت ایجاد کننده آن بستگی دارد. برای درمان این گرفتگی ها معمولا از روش های زیر استفاده می کنند. گاهی حتی ممکن است از ترکیبی از این روش ها بهره ببرند:
تغییر در رژیم غذایی: همان طور که گفتیم گاهی غذاهایی که می خوریم موجب گرفتگی عضلات مثانه می شوند. در این صورت با حذف این مواد از برنامه غذایی علائم کم کم بهبود پیدا می کنند. غذاهای تند، اسیدی، یا مرکبات و مواد غذایی مانند الکل و کافئین قابلیت ایجاد این مشکل را دارند. بهتر است برای یافتن ماده ای موجب اسپاسم می شود دفترچه ای تهیه کرده و به مدت دو هفته تمام غذاها و موادی را که می خورید در آن یادداشت کنید. به این ترتیب عامل اسپاسم ظرف این دو هفته پیدا خواهد شد.
دفع ادرار: سعی کنید هر ۱٫۵ الی ۲ ساعت یک بار ادرارتان را تخلیه کنید. حتی اگر نیاز به دفع ادرار ندارید. این کار به خصوص برای کودکان مبتلا به گرفتگی عضلات مثانه مفید است. ضمن این که تخلیه زود به زود مثانه از بی اختیاری ادرار جلوگیری می کند.
ورزش های کف لگن: کگل یا ورزش های کف لگن نوعی درمان فیزیکی است. با استفاده از این ورزش ها عضلات کف لگن تقویت می شود و مثانه می تواند ادرار را در خود نگه دارد. این روش یک روش موثر برای اسپاسم های مثانه در کودکان است. برای انجام این تمرینات کافی است عضلات کف لگن خود را مانند زمانی که می خواهید از خروج باد یا ادرارتان جلوگیری کنید، منقبض کنید، چند ثانیه در این حالت بمانید و سپس عضلات را شل کنید. این تمرین را ۳ بار و هر بار ۱۰ مرتبه تکرار کنید.
داروها ریلکس کننده مثانه: رایج ترین داروهایی که برای شل و ریلکس کردن مثانه استفاده می شوند، آنتی کولینرژیک هستند. این داروها عبارتند از:
- اکسی بوتینین کلراید
- تولترودین
خشکی دهان یکی از عوارض جانبی این داروها است.
- یک داروی ضد افسردگی به نام ایمی پرامین هیدروکلراید نیز موجب شل شدن مثانه و کاهش اسپاسم های مثانه می شود.
- آلفا بلاکرها (مانند ترازوسین و یا دوکسازوسین) نیز ممکن است به کودکان برای شل شدن عضلات مثانه و تخلیه کامل آن کمک کنند.
تحریک الکتریکی از طریق پوست (TENS): تحریک الکتریکی عصب مثانه با استفاده از پالس های الکتریکی خفیف که از طریق پوست اعمال می شود می توانند موجب درمان گرفتگی عضلات مثانه شوند. اعتقاد بر این است که این سیگنال های الکتریکی با افزایش جریان خون و ترشح هورمون مسدود کننده درد به شما کمک می کنند که احساس بهتری داشته باشید. TENS اغلب برای از بین بردن درد عضلانی کمر استفاده می شود. در مورد اسپاسم های مثانه، پزشکان تصور می کنند که افزایش جریان خون باعث می شود عضله مثانه قوی تر شده و اسپاسم و بی اختیاری ادرار کمتر شود.
ایمپلنت تحریک الکتریکی (Inter Stim): این روش پالس های الکتریکی ملایمی را در فواصل منظم به مثانه می دهد. این روش تنها زمانی استفاده می شود که اسپاسم شدید است و بی اختیاری ادرار با روش های دیگر بهبود پیدا نمی کند.
داروهای ضد درد و آرام بخش: این روش برای بیماران مبتلا به اسپاسم های مثانه که ناشی از کاتتر پس از عمل جراحی است، استفاده می شود. بعضی از تحقیقات نشان می دهد که یک داروی ضد التهابی به نام کتورولاک ممکن است در از بین بردن و یا جلوگیری از اسپاسم مثانه مربوط به عمل جراحی در کودکان مفید باشد.
طب مکمل و جایگزین
طب سوزنی: بعضی از تحقیقات نشان داده اند که طب سوزنی به طور معنی داری ممکن است به کاهش انقباضات عضلانی مثانه و نیاز به استفاده از دستشویی کمک کند.
بیوفیدبک: این روش، روشی است که به ذهن می آموزد که چگونه عملکردهای بدن را به صورت طبیعی و خودکار کنترل کند. برخی از پزشکان معتقدند بیوفیدبک و تغییرات رفتاری، بهتر از داروها برای درمان بی اختیاری ادرار است. ترکیبی از بیوفیدبک و داروها ممکن است بهترین اثر را داشته باشد.
بوتاکس: در مطالعات مشخص شده است که سم کلستریدیوم بوتولینوم-A به منظور کاهش گرفتگی عضلات مثانه مربوط به عصب در کودکان و بزرگسالان مفید است. بوتاکس مانع از این می شود که اعصاب مواد شیمیایی که عضلات را سفت می کنند را ترشح کنند. در این روش بوتاکس به طور مستقیم به دیوار عضله مثانه تزریق می شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر شرایط زیر را دارید حتما به پزشک مراجعه کنید:
- درد یا گرفتگی در ناحیه شکم، لگن یا پایین تر
- درد یا سوزش در هنگام ادرار
- نیاز فوری و یا مکرر به استفاده از دستشویی
اگر علائم گرفتگی عضلات مثانه را دارید سریعا به پزشک مراجعه کنید. علائم شما ممکن است به دلیل عفونت باشد. در موارد نادر، اسپاسم مثانه ممکن است نشانه ای از یک بیماری جدی زمینه ای باشد.