دیابت بیماری است که امروزه افراد زیادی را درگیر خود کرده است. این بیماری بسته به علتی که موجب شکل گیری آن شده است، انواع مختلفی دارد. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت در مورد دیابت نوع ۱ و اطلاعات تکمیلی این بیماری با شما صحبت خواهیم کرد.
دیابت نوع ۱
دیابت نوع ۱ زمانی اتفاق می افتد که سیستم ایمنی بدن شما به اشتباه به سلول هایی در پانکراس به نام سلول های بتا حمله می کند و آن ها را از بین می برد. این سلول ها مسئول تولید انسولین در بدن هستند. انسولین هورمونی است که کمک می کند تا قند یا گلوکز تولید شده از غذاهای مصرفی، در بدن حرکت کرده و به بافت ها برسد. این ماده توسط سلول های بدن به عنوان سوخت استفاده می شود. انسولین ماده ای است که در جذب گلوکز توسط سلول ها نیز نقش مهمی دارد. برخی از افراد نیز یک بیماری به نام دیابت ثانویه وجود دارد. این بیماری شبیه به دیابت نوع ۱ است. تنها تفاوتی که بین این دو بیماری وجود دارد این است که در دیابت ثانویه علت دیگری مثل بیماری ها یا آسیب های وارده به لوزالمعده (پانکراس) موجب از بین رفتن سلول ها بتا می شود.
در این بیماری آسیب به سلول های بتا ناشی از دیابت نوع ۱ تبدیل به یک روند می شود. در این روند به دلیل نبودن انسولین گلوکز تولید شده از مواد غذایی مصرفی، به جای جذب شدن توسط سلول ها، وارد جریان خون می شود. به همین دلیل سلول های بدن گرسنه می مانند و ممکن است حتی از بین بروند. ضمن این که وجود گلوکز در خون موجب می شود قند خون بالا برود. قند خون بالا نیز عوارض زیر را در پی دارد:
کم شدن آب بدن: هنگامی که قند اضافی در خون شما وجود داشته باشد، ادرارتان نیز بیشتر می شود. ادرار کردن زیاد پاسخ بدن به دفع قند اضافی در خون است. در واقع بدن با این کار قصد دارد قند مازاد را از خودش دور کند. زمانی هم که ادرار زیاد از بدن خارج شود مشکلی به نام کم آبی به سراغتان می آید و بدن خشک می شود.
کاهش وزن: زمانی که گلوکز دفع می شود، کالری کمتری در بدن وجود دارد. در واقع در این بیماری سلول های بدن همیشه گرسنه هستند. به همین دلیل است که اکثر افراد مبتلا به دیابت، کاهش وزن دارند. کم شدن آب بدن نیز در این لاغری نقش دارد.
کتواسیدوز دیابتی (DKA): اگر بدن سوخت کافی برای سلول هایش در اختیار نداشته باشد مجبور است به سراغ چربی برود و از چربی به عنوان سوخت استفاده کند. تجزیه چربی به عنوان سوخت در بدن موجب ایجاد ماده ای سمی به نام کتون می شود. از طرفی کبد نیز قند اضافی را برای زمانی که بدن به آن نیاز دارد ذخیره می کند. زمانی که بدن با کمبود سوخت مواجه می شود، کبد قند ذخیره شده خود را آزاد می کند. این موضوع باعث می شود قند خون نیز بیشتر بالا برود و از طرفی خون به دلیل وجود کتون اسیدی شود. این ترکیب یعنی گلوکز اضافی، کم آبی بدن، و تجمع اسید بیماری به نام “کتواسیدوز” ایجاد می کند که اگر درمان نشود می تواند کشنده باشد.
آسیب به بدن: با گذشت زمان، سطح گلوکز در خون می تواند به اعصاب و عروق خونی کوچک در چشم، کلیه ها و قلب صدمه بزند. این موضوع همچنین می توانند شما را با احتمال بیشتری به سخت شدن سرخرگ ها یا تصلب شرایین مبتلا کند. سفت شدن عروق خطر سکته مغزی و قلبی را در پی دارد.
چه کسانی دیابت نوع ۱ می گیرند؟
این بیماری تقریبا نایاب است. تنها در حدود ۵٪ از افراد مبتلا به دیابت، به نوع ۱ آن مبتلا هستند. دیابت نوع ۱ بیشتر در سفید پوستان شایع است. شیوع این بیماری در زنان و مردان یکسان است اما معمولا تا قبل از ۲۰ سالگی رخ می دهد. گرچه در برخی از مواقع بعد از این سن نیز فرد می تواند به دیابت نوع ۱ مبتلا شود.
علت دیابت نوع ۱
پزشکان هنوز تمام چیزهایی که منجر به دیابت نوع ۱ می شوند را شناسایی نکرده اند. اما حداقل می دانند ژن های در این بین نقش بازی می کنند. آن ها همچنین می دانند زمانی که چیزی در محیط، مانند ویروس به سیستم ایمنی بدن فرمان بدهد، سلول های سفید خون به لوزالمعده حمله می کنند. اغلب افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ نشانه هایی از این حمله، که به نام آنتی بادی شناخته می شود را در بدن دارند. این آنتی بادی تقریبا زمانی که قند خون بالا است در بدن وجود دارد. دیابت نوع ۱ می تواند همراه با سایر بیماری های خود ایمنی مانند بیماری گریوز یا ویتیلیگو اتفاق بیافتد.
علائم و نشانه های دیابت نوع ۱
نشانه های این بیماری اغلب خفیف هستند اما می توانند به مرور زمان شدید نیز شوند. این نشانه ها عبارتند از:
- تشنگی شدید
- افزایش گرسنگی (به خصوص بعد از غذا خوردن)
- خشکی دهان
- تهوع و استفراغ
- درد شکم
- تکرر ادرار
- کاهش وزن بدون دلیل
- خستگی (ضعف)
- تاری دید
- سنگین و اختلال در تنفس
- عفونت های مکرر پوست، دستگاه ادراری، یا مهبل
علائم اضطراری دیابت نوع ۱ نیز عبارتند از:
- لرز
- سردرگمی
- تنفس سریع
- ایجاد بوی میوه از نفس
- درد شکم
- از دست دادن هوشیاری (نادر است)
اگر پزشک با مشاهده علائم شما مشکوک به دیابت شود اولین اقدامی که انجام می دهد سطح قند خونتان را بررسی می کند. ممکن است آزمایش ادرار نیز برای سنجش گلوکز و مواد شیمیایی دیگر مثل کتون تجویز شود. در حال حاضر هیچ راهی برای جلوگیری از دیابت نوع ۱ وجود ندارد.
درمان دیابت نوع ۱
بسیاری از افراد مبتلا به دیابت نوع ۱، زندگی سالم و طولانی دارند. کلید حفظ سلامتی با وجود این بیماری در بدن، کنترل سطح قند خون است. برای این کار باید دستگاه قند خون داشته و مدام از آن استفاده کنید. ضمن این که تنظیم انسولین، مواد غذایی و فعالیت های بدنی در درمان این بیماری نقش دارند. همه افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ برای کنترل قند خون باید انسولین تزریق کنند.
هنگامی که پزشک در مورد انسولین صحبت می کند، او به سه چیز اصلی اشاره خواهد کرد:
- باید از آن در طول زمان و قبل از آن که گلوکز به جریان خون وارد شود استفاده کرد.
- زمان اوج زمانی است که انسولین در حال انجام بیشترین فعالیت برای کاهش قند خون است.
- مدت زمان فعالیت این هورمون در بدن چقدر است؟
انواع مختلف انسولین
- انسولین سریع الاثر در حدود ۱۵ دقیقه بعد از مصرف عمل می کند. زمان اوج آن نیز در حدود ۱ ساعت بعد از مصرف است و به مدت ۲ الی ۴ ساعت در بدن فعال می ماند.
- انسولین منظم و یا کوتاه اثر در حدود ۳۰ دقیقه بعد از مصرف عمل می کند. اوج تاثیر این نوع انسولین بین ۲ تا ۳ ساعت است و بین ۳ تا ۶ ساعت اثرش در بدن باقی می ماند.
- انسولین متوسط الاثر بین ۲ تا ۴ ساعت پس از تزریق در بدن اثر می کند. نقطه اوج اثرش نیز ۴ تا ۱۲ ساعت است و برای ۱۲ تا ۱۸ ساعت در بدن فعال است.
- انسولین طولانی اثر چند ساعت طول می کشد تا به سیستم های بدن وارد شده و حدود ۲۴ ساعت در بدن اثر دارد.
برای درمان پزشک ممکن است دو تزریق در یک روز از دو نوع مختلف از انسولین را تجویز کند. ممکن است این دوزها به ۳ الی ۴ بار در روز برسند. اغلب انسولین ها در یک بطری شیشه ای کوچک به نام ویال قرار دارند. برای تزریق باید آن را با یک سرنگ بیرون کشیده و استفاده کنید. ضمن این که نوع استنشاقی و پمپی نیز برای استفاده از این دارو وجود دارد.
تغییر در شیوه زندگی
ورزش بخش مهمی از درمان دیابت نوع ۱ است. اما تنظیم میزان انسولین، مواد غذایی که می خورید و میزان فعالیتی که دارید کمی پیچیده است. در صورتی که قصد دارید فعالیت بدنی داشته باشید حتما میزان قند خونتان را قبل از آن چک کنید. بهتر است یک بار در طی فعالیت و یک بار بعد از آن نیز این کار را انجام دهید تا تاثیر فعالیت بر روی قند خونتان را بررسی کنید. برخی از موارد نیز می توانند به شدت در بالا رفتن قند خون تاثیر داشته باشند. به عنوان مثال مصرف کربوهیدرات چنین خاصیتی دارد. بنابراین سعی کنید میزان کربوهیدارت مصرفی خود را کاهش دهید. درک شما از چگونگی کارکرد کربوهیدرات ها، چربی ها و پروتئین ها در بدن نیز می تواند بر روی تنظیم رژیم غذاییتان موثر باشد. برای این کار می توانید از متخصص تغذیه نیز کمک بگیرید.
اگر دیابت نوع ۱ درمان نشود چه اتفاقی در بدن خواهد افتاد؟
اگر این بیماری کنترل و درمان نشود، مشکلات زیر برای بدن اتفاق خواهد افتاد:
رتینوپاتی: این مشکل چشم در حدود ۸۰ درصد از بزرگسالانی که بیش از ۱۵ سال به دیابت نوع ۱ مبتلا بوده اند به وجود می آید. ایجاد این بیماری قبل از بلوغ نادر است. برای جلوگیری از شکل گیری این اختلال بینایی باید قند خون، فشار خون، کلسترول و تری گلیسیرید را کنترل کنید.
آسیب کلیوی: حدود ۲۰٪ تا ۳۰٪ از افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ بیماری به نام نفروپاتی می گیرند. شانس ابتلا به آن نیز در طول زمان افزایش می یابد. این بیماری حدودا ۱۵ تا ۲۵ سال پس از شروع دیابت رخ می دهد. نارسایی کلیه و بیماری های قلبی از جمله عواقب شکل گیری این بیماری می باشند.
گردش خون ضعیف و آسیب عصبی: آسیب دیدن اعصاب و سفت شدن عروق منجر به از دست دادن حس و عدم خون رسانی به پا می شود. این امر شانس آسیب و ایجاد زخم های باز را بالا برده و شانس بهبود زخم را کاهش می دهد. زمانی که زخم در بدن شدت بگیرد ممکن است موجب قطع عضو شود. آسیب عصبی همچنین می تواند مشکلات گوارشی مانند تهوع، استفراغ و اسهال ایجاد کند.