قلب یک عضو عضلانی است که خون را به سراسر بدن می فرستد. این اندام، در مرکز سیستم گردش خون شما قرار دارد. این سیستم از یک شبکه عروق خونی مانند شریان ها، رگ ها و مویرگ ها تشکیل شده است. این رگ های خونی، خون را به تمام قسمت های بدن شما حمل می کنند.
یک سیستم الکتریکی قلب را کنترل می کند و از سیگنال های الکتریکی برای انقباض دیواره های قلب استفاده می کند. هنگامی که دیواره ها به هم می رسند، خون به سیستم گردش خون شما منتقل می شود. دریچه های ورودی و خروجی در محفظه های قلب، به شما اطمینان می دهند که جریان خون در جهت درست در حال حرکت است.
این اندام برای سلامتی و تقریبا همه چیزهایی که در بدن شما اتفاق می افتد حیاتی است. بدون عمل پمپاژ قلب، خون نمی تواند در سراسر بدن شما حرکت کند.
خون حاوی اکسیژن و مواد مغذی است که برای کارکرد درست اندام هایتان ضروری است. خون همچنین دی اکسید کربن را به ریه های شما منتقل می کند تا بتوانید آن را از طریق بازدم بیرون بدهید. یک قلب سالم، بدن شما را با مقدار مناسب خون تامین می کند. اگر بیماری یا آسیبی در این اندام اتفاق بیافتد، اندام های بدن به اندازه کافی خون دریافت نمی کنند.
در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت به طور مفصل در مورد آناتومی، کارکرد، اجزا و بیماری های قلب صحبت می کنیم.
آناتومی قلب
قلب در زیر و مرکز قفسه سینه بین دو ریه راست و چپ قرار دارد. دیواره های عضلانی آن با انقباض خود، خون را به همه قسمت های بدن منتقل می کنند. اندازه این اندام بسته به سن، اندازه بدن و وضعیت قلب متفاوت است. یک قلب سالم در یک فرد بالغ معمولا اندازه دست مشت کرده اوست. اما برخی از بیماری ها می توانند باعث افزایش اندازه قلب شوند.
بیرون قلب
در زیر عکسی از خارج قلب یک انسان عادی و سالم را می بینید.
در شکل B، عضله در نیمه پایین تصویر است. این عضو دارای چهار محفظه است. محفظه های بالای قلب، یعنی دهلیز راست و چپ، در شکل به رنگ آبی نشان داده شده اند. محفظه های پایین قلب، بطن راست و چپ به رنگ قرمز نمایش داده شده اند. برخی از رگ های خونی اصلی (عروق و رگ ها) که سیستم گردش خون شما را تشکیل می دهند و به طور مستقیم به این اندام متصل می شوند نیز در تصویر می بینید.
سمت راست
همانطور که در تصویر می بینید، در شکل B، رگ هایی که به رنگ آبی نشان داده شده اند، یعنی ورید اجوف فوقانی و ورید اجوف تحتانی بزرگترین رگ های بدن شما هستند. بعد از این که اندامتان از اکسیژن در خون استفاده کرده این رگ ها خون را به دهلیز راست منتقل می کنند.
ورید اجوف فوقانی خونی که اکسیژنش مصرف شده است را از اندام های فوقانی بدن از جمله سر، قفسه سینه، بازوها، و گردن به قلب حمل می کند. ورید اجوف تحتانی حامل خون کم اکسیژن است که از قسمت های پایین بدن شما می آید.
خونی که اکسیژنش مصرف شده است ابتدا به داخل دهلیز راست و سپس به سمت بطن راست منتقل می شود. از بطن راست، خون از طریق رگ های ریوی (که در مرکز شکل B نشان داده شده است) به ریه ها منتقل می شود.
هنگامی که این رگ ها به ریه می رسند به مویرگ های بسیار کوچکی تبدیل می شوند. در آنجا، خون اکسیژن بیشتری را جذب می کند و دی اکسید کربن را به ریه انتقال می دهد. این سیستم یک فرایند تبادل گاز است.
خون غنی از اکسیژن از طریق رگ های ریوی به سمت قلب باز می گردند (این رگ در تصویر B در سمت چپ دهلیز سمت راست دیده می شود).
انقباض قلب و جریان خون
تپش قلب
تقریبا همه افراد صدای واقعی یا ضبط شده ضربان قلب را شنیده اند. این فرایند با صدای “تاپ-تاپ” ایجاد می شود. بین زمانی که این صدا را می شنوید، خون از طریق قلب و سیستم گردش خون، جریان می یابد. داشتن ضربان ممکن است برای شما یک رویداد ساده و مکرر به نظر برسد. اما این فرایند یک مجموعه پیچیده از رویدادهای بسیار دقیق و هماهنگ است. این وقایع در داخل و اطراف قلب اتفاق می افتند.
هر طرف قلب از یک دریچه ورودی برای کمک به انتقال خون بین دهلیز و بطن استفاده می کند. دریچه سه لتی (تریکوسپید) این کار را بین دهلیز و بطن راست انجام می دهد. دریچه میترال این کار را بین دهلیز چپ و بطن چپ انجام می دهد. “تاپ” صدای بسته شدن دریچه سه لتی و دریچه میترال است.
هر بطن قلب شما نیز یک دریچه خروجی دارد. بطن راست از دریچه ریوی برای انتقال خون به شریان های ریوی استفاده می کند. بطن چپ از دریچه آئورت استفاده می کند. “تاپ” دوم صدای بسته شدن دریچه آئورت و دریچه ریوی است.
هر ضربان قلب دارای دو قسمت اصلی دیاستول و سیتول است.
در طول دیاستول، دهلیز و بطن چپ قلب، شل شده و شروع به پر کردن محفظه با خون می کنند. در پایان دیاستول، دهلیز را منقبض کرده (سیستول دهلیزی) و خون را به بطن ها منتقل می کند. دهلیز پس از آن شروع به شل شدن می کند. سپس قلب بطن را منقبض کرده (سیستول بطنی) و خون را پمپ می کند.
عمل پمپاژ
قلب با استفاده از چهار دریچه خود، این اطمینان را ایجاد می کند که خون تنها در یک جهت جریان دارد. دریچه های سالم باید به دقت باز و بسته شده و با عمل پمپاژ هماهنگ باشند.
هر دریچه مجموعه ای از فلپ ها به نام کاسپ یا برگه است که با یکدیگر باز و بسته می شوند. کاسپ ها اجازه می دهند خون پمپ شده از طریق محفظه ها به داخل رگ های خونی رفته و جریان برگشتی ایجاد نشود. همان طور که گفتیم ورید اجوف خون بدون اکسیژن دریافتی از اندام ها را به دهلیز راست می رساند. برای حرکت خون از دهلیز راست به بطن راست، دریچه سه لتی واقع بین دهلیز و بطن راست یک لحظه باز شده و مجدد بسته می شود. این فرایند اجازه می دهد که خون بدون بازگشت به دهلیز راست، به بطن راست وارد شود.
هنگامی که بطن راست قلب شما پر از خون می شود، انقباض بطن (سیستول بطنی) رخ می دهد. در این فرایند دریچه ریوی که بین بطن راست و آئورت ریوی واقع شده به سرعت باز و بسته می شود.
این فرایند اجازه می دهد که خون بدون این که به بطن راست برگردد، به داخل شریان ریوی وارد شود. این فرایند مهم است. زیرا بطن راست در مرحله بعدی با استفاده از دریچه سه لتی با خون بیشتری پر می شود. خون از طریق رگ های ریوی به ریه ها برده می شود تا اکسیژن دریافت کند.
خون غنی از اکسیژن از ریه ها از طریق رگ های ریوی به دهلیز چپ قلب شما باز می گردد. همانطور که دهلیز چپ قلب با خون پر می شود، دچار انقباض خواهد شد. این رویداد به نام سیستول دهلیزی نامیده می شود.
دریچه میترال واقع بین دهلیز چپ و بطن چپ به سرعت باز و بسته می شود. این فرایند اجازه می دهد که خون بدون اینکه به عقب برگردد، از دهلیز سمت چپ به بطن چپ منتقل شود.
وقتی بطن چپ با خون پر می شود دچار انقباض می شود. این رویداد سیستول بطنی نامیده می شود. در این موقع دریچه آئورت بین بطن چپ و رگ آئورت باز و به سرعت بسته می شود. این فعالیت اجازه می دهد که خون به آئورت وارد شود. آئورت شریان اصلی است که خون را از قلب به بقیه بدن شما منتقل می کند.
دریچه آئورت برای جلوگیری از بازگشت جریان خون به بطن چپ، که در حال حاضر با خون جدید پر شده است، به سرعت بسته می شود.
گرفتن نبض
هنگامی که قلب خون را از طریق شریان ها پمپ می کند، نبض ایجاد می شود. شما می توانید نبض را بر روی شریان ها نزدیک به سطح پوست احساس کنید. به عنوان مثال، می توانید در شریان داخل مچ دست، این ضربان را زیر انگشت شست خود احساس کنید.
باید با یک دست نبض را گرفته و در همان حال به ساعت نگاه کنید.
برای پیدا کردن نبض، به آرامی انگشت اشاره خود را روی رگی که در قسمت داخلی مچ دست است بگذارید. در این حالت باید ضربه ای را زیر انگشت خود احساس کنید. تعداد ضربان هایی که احساس می کنید را در ۳۰ ثانیه شمارش کنید. برای به دست آوردن ضربان قلب در ۱ دقیقه عدد حاصل را ضرب در ۲ کنید. اگر ضربان را ۱۵ ثانیه شمارش کرده اید طبیعتا عدد حاصله را باید ضرب در ۴ کنید.
ضربان قلب در حالت استراحت برای بزرگسالان ۶۰ تا ۱۰۰ ضربه در دقیقه است. برای گرفتن ضربان در این حالت، باید بدنتان حداقل ۱۰ دقیقه بدون فعالیت باشد و خودتان نیز نشسته باشید.
[quote font_size=”18″ color=”#37a02b”]
پیشنهاد می کنیم برای اطلاعات بیشتر، این مطالب را نیز بخوانید:
همه چیز درباره بیماری های قلبی
عوارض ناشی از بیماری های قلبی بر روی بدن چیست؟
مبارزه با بیماری های قلبی به کمک تغذیه
[/quote]
سیستم الکتریکی قلب
سیستم الکتریکی قلب، همه رویدادهایی که برای حمل خون در قلب رخ می دهد را کنترل می کند. سیستم الکتریکی، سیستم هدایت قلبی نیز نامیده می شود. اگر تا به حال آزمایش معروف قلب به نام EKG (الکتروکاردیوگرام) را دیده باشید، یعنی با این سیستم آشنایی دارید. این آزمایش یک تصویر گرافیکی از فعالیت الکتریکی قلب را نشان می دهد.
سیستم الکتریکی قلب شما شامل سه قسمت اصلی است:
گره سینوسی-دهلیزی (SA)، در دهلیز راست قلب واقع شده است.
گره آتری ونتریکولار (AV)، واقع در جداره بین فضایی نزدیک به دریچه سه لتی قرار دارد
سیستم His-Purkinje، در امتداد دیواره های بطن قلب واقع شده است
ضربان قلب یک مجموعه پیچیده از وقایع است. این وقایع در داخل و اطراف قلب شما اتفاق می افتند. ضربان قلب یک چرخه تک است که در آن محفظه های قلب برای پمپاژ کردن خون شل می شوند. این چرخه شامل باز و بسته شدن دریچه های ورودی و خروجی بطن راست و چپ می باشد.
هر ضربان دارای دو قسمت اصلی زیر است:
- دیاستول
- سیستول
هر ضربان توسط یک سیگنال الکتریکی از درون عضله قلب تنظیم می شود. در یک قلب طبیعی، هر ضربان با یک سیگنال از گره SA آغاز می شود. به همین دلیل گره SA گاهی اوقات ضربان ساز طبیعی نیز نامیده می شود. تعداد ضربان در واقع همان تعداد سیگنال های گره SA در هر دقیقه است. سیگنال باعث می شود ورید اجوف فوقانی دهلیز راست را از خون پر کند. این سیگنال در سراسر سلول های راست و چپ قلب شما گسترش می یابد.
این سیگنال موجب می شود تا دهلیز منقبض شود. این عمل خون را از طریق دریچه های باز شده به طرف هر دو بطن حرکت می دهد.
سپس سیگنال به گره AV در نزدیکی بطن ها می رسد. در این حالت برای یک لحظه به سرعت اجازه می دهد تا بطن راست و چپ با خون پر شوند. سیگنال در امتداد مسیری به نام His حرکت می کند که در دیواره های بطن قرار دارد.
His، الیاف سیگنال را از طریق فیبرهای Purkinje به دو سمت راست و چپ تقسیم می کند. این فیبرها به طور مستقیم به سلول های دیواره های بطن چپ و راست متصل می شوند. سپس سیگنال در سراسر سلول های دیواره بطن گسترش می یابد و هر دو بطن را منقبض می کند. البته این فرایند دقیقا همزمان رخ نمی دهد.
بطن چپ قبل از بطن راست منقبض می شود. این کار اجازه می دهد خون از طریق دریچه ریوی (در بطن راست) به ریه ها و از طریق دریچه آئورت (در بطن چپ) به بقیه بدن وارد شود. سیگنال که تمام می شود، دیواره های بطنی آرام شده و منتظر سیگنال بعدی می شوند.
بیماری قلبی
قلب از اجزای بسیاری تشکیل شده است که با هم کار می کنند تا خون پمپ شود. در یک قلب سالم، تمام قسمت ها به خوبی کار می کنند، به طوری که خون به درست پمپاژ می شود. در نتیجه، تحویل اکسیژن توسط تمام قسمت های بدن به تحویل خون توسط قلب بستگی دارند.
بیماری های قلبی می تواند سیستم الکتریکی طبیعی و عملکرد پمپاژ را مختل کنند. بیماری ها و شرایطی که عضله این اندام را درگیر می کند از پمپاژ صحیح خون جلوگیری می کنند.
آسیب دیدن عروق خونی یا قلب باعث می شود این اندام مجبور باشد بیش از حد طبیعی خود کار کند. مشکلاتی که در سیستم الکتریکی قلب، یا همان آریتمی ها، وجود دارد، باعث می شود که ضربان به طور موثر خون را پمپ نکنند.