نارسایی تنفسی شرایطی است که در آن اکسیژن کافی از ریه ها به خون منتقل نمی شود. همه اندام های بدن، مانند قلب و مغز، نیاز به خون غنی از اکسیژن دارند تا بتوانند به خوبی کار کنند. اگر ریه ها قادر به حذف دی اکسید کربن (گاز پسماند) از خون شما نباشند، ممکن است نارسایی تنفسی رخ دهد. دی اکسید کربن بیش از حد در خون می تواند به بدن شما آسیب برساند.
هر دوی این مشکلات، یعنی سطح پایین اکسیژن و سطح بالای دی اکسید کربن در خون می تواند در یک زمان رخ دهد.
بیماری ها و شرایطی که تنفس شما را تحت تاثیر قرار می دهند می توانند به نارسایی تنفسی منجر شوند. به عنوان مثال COPD (بیماری مزمن انسداد ریوی) و آسیب نخاعی از جمله این بیماری ها می باشند. COPD از ورود هوای کافی به راه های تنفسی جلوگیری می کند. آسیب نخاعی نیز می تواند به اعصابی که تنفس را کنترل می کنند آسیب برساند.
در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت ما را همراهی کنید تا با علل، عوامل خطر، نشانه ها، روش های تشخیص و درمان نارسایی تنفسی آشنا شوید.
نارسایی تنفسی چیست؟
برای درک نارسایی تنفسی، باید ابتدا کارکرد ریه ها را بشناسید. هنگامی که شما نفس می کشید، هوا از طریق بینی و دهان وارد بدن می شود. سپس این هوا خود را به کیسه های هوایی درون ریه می رساند. این کیسه ها آلوئول نام دارند.
رگ های خونی کوچکی به نام مویرگ ها در دیواره های کیسه هوایی قرار دارند. وقتی هوا به آلوئول ها می رسد، اکسیژن موجود در آن از طریق دیواره ها خود را به داخل خونی که در مویرگ ها جریان دارد می رساند. در عین حال، دی اکسید کربن از مویرگ ها به سمت آلوئول حرکت می کند. این روند تبادل گاز نامیده می شود.
در نارسایی تنفسی، تبادل گاز ضعیف است.
نارسایی تنفسی می تواند حاد (کوتاه مدت) یا مزمن (ادامه دار) باشد. نارسایی حاد تنفسی قادر است به سرعت رشد کند و ممکن است نیاز به درمان اضطراری داشته باشد. اما نارسایی مزمن تنفسی به آرامی شروع می شود و به مدت طولانی ادامه دارد.
علائم و نشانه های نارسایی تنفسی ممکن است شامل ضعف تنفسی، تنفس سریع و گرسنگی هوا (مانند زمانی که نمی توانید اکسیژن کافی دریافت کنید) باشد. در موارد شدید علائم و نشانه ها ممکن است حاوی بنفش شدن رنگ پوست، لب ها و ناخن ها، گیجی و خواب آلودگی باشد.
یکی از اهداف اصلی درمان نارسایی تنفسی این است که اکسیژن را به ریه ها و سایر اعضای بدن منتقل کرده و دی اکسید کربن را از بدن خارج کنیم. هدف دیگر این است که علت اصلی بیماری را درمان کنیم.
نارسایی حاد تنفسی معمولا به مراقبت های ویژه نیاز دارد. اما نارسایی مزمن تنفسی را می توان در خانه درمان کرد.
علل نارسایی تنفسی چیست؟
بیماری ها و شرایطی که تنفس را مختل می کنند، می تواند موجب نارسایی تنفسی شوند. این اختلالات ممکن است بر عضلات، اعصاب، استخوان ها یا بافت هایی که از تنفس حمایت می کنند، تاثیر بگذارند و یا ممکن است مستقیما بر روی ریه ها تاثیر گذار باشند.
هنگامی که تنفس دچار اختلال می شود، ریه ها نمی توانند به راحتی اکسیژن را به خون خود منتقل و دی اکسید کربن را از خون (تبادل گاز) حذف کنند. این ناتوانی می تواند باعث کاهش سطح اکسیژن یا افزایش دی اکسید کربن یا هر دو در خون شود.
نارسایی تنفسی می تواند به علل زیر ایجاد شود:
- شرایطی که بر عصب و عضلاتی که تنفس را کنترل می کنند تاثیر می گذارند. نمونه هایی از این علل شامل دیستروفی عضلانی، اسکلروزیس جانبی آمیوتروفیک (ALS)، آسیب نخاعی و سکته مغزی می باشد.
- آسیب به بافت ها و دنده های اطراف ریه ها. صدمه وارده به قفسه سینه می تواند باعث این نوع آسیب شود.
- مشکلات ستون فقرات، مانند اسکولیوز (انحنا در ستون فقرات). این وضعیت می تواند بر روی استخوان ها و عضلات مورد استفاده برای تنفس تاثیر بگذارد.
- مصرف بیش از حد دارو یا الکل. مصرف بیش از حد این مواد روی ناحیه ای از مغز که تنفس را کنترل می کند، تاثیر می گذارد. در این شرایط تنفس آهسته و کم عمق می شود.
- بیماری های ریوی مانند COPD (بیماری مزمن انسداد ریوی)، پنومونی، ARDS (سندرم دیسترس تنفسی حاد)، آمبولی ریه و فیبروز کیستیک. این بیماری ها و شرایط می توانند بر روی جریان داشتن هوا و خون به داخل و خارج ریه ها تاثیر بگذارند. البته ARDS و پنومونی روی تبادل گاز در آلوئول ها تاثیر می گذارند.
- صدمات حاد ریوی. به عنوان مثال، استنشاق دود مضر می توانند به ریه ها صدمه بزنند.
چه کسانی در معرض خطر ابتلا به نارسایی تنفسی هستند؟
افرادی که دارای بیماری ها یا شرایطی هستند که بر عضلات، اعصاب، استخوان ها یا بافت هایی که از تنفس حمایت می کنند تاثیر می گذارند، در معرض خطر نارسایی تنفسی قرار دارند. افرادی که بیماری ریوی دارند نیز در معرض خطر نارسایی تنفسی می باشند.
علائم و نشانه های نارسایی تنفسی چیست؟
علائم و نشانه های نارسایی تنفسی بستگی به علت اصلی آن و میزان اکسیژن و دی اکسید کربن در خون دارد.
سطح پایین اکسیژن در خون می تواند باعث تنگی نفس و گرسنگی هوا شود. گرسنگی هوا همان حسی است که زمان غرق شدن به بدن دست می دهد. اگر سطح اکسیژن بسیار پایین باشد، رنگ پوست، لب ها و ناخن ها بنفش می شود. سطح بالای دی اکسید کربن در خون می تواند باعث تنفس سریع و سردرگمی شود.
برخی از افراد مبتلا به نارسایی تنفسی ممکن است بسیار خواب آلود شده یا هشیاری خود را از دست بدهند. ممکن است آریتمی یا ضربان نامنظم قلب در بدنشان ایجاد شود. این علائم در صورتی که مغز و قلب اکسیژن کافی در اختیار نداشته باشد بروز می کند.
نارسایی تنفسی چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشک با توجه به سابقه بیمار، معاینه فیزیکی و نتایج آزمایش، نارسایی تنفسی را تشخیص می دهد. پس از تشخیص نارسایی تنفسی، باید علت بیماری تعیین شود.
سابقه بیمار
پزشک برای تشخیص از بیمار می پرسد که آیا اخیرا بیماری داشته اید که بر روی فرایند تنفستان تاثیر گذار باشد؟
معاینه فیزیکی
در طول معاینه فیزیکی، پزشک به دنبال علائم نارسایی تنفسی و علت اصلی آن است. بنابراین با استفاده از گوشی پزشکی، صداهای غیر طبیعی مانند ترق و تروق را درون ریه تشخیص می دهد. ضمن این که برای یافتن علائم آریتمی (ضربان نامنظم قلب) به صدای قلب نیز گوش می دهد. اگر قلب اکسیژن کافی نداشته باشد، آریتمی رخ دهد.
آبی شدن رنگ پوست، لب ها و ناخن ها نیز به سادگی با مشاهده این اندام ها قابل تشخیص است. رنگ بنفش این اندام ها به این معنی است که خون شما دارای سطح اکسیژن پایینی است. نارسایی تنفسی همچنین می تواند موجب خواب آلودگی شدید و سردرگمی شود، بنابراین سنجیدن هشیاری بیمار نیز برای تشخیص بیماری مفید است.
آزمایش های تشخیصی
برای بررسی میزان اکسیژن و دی اکسید کربن در خون آزمایشات زیر انجام می شود:
- پالس اکسی متری: برای انجام این آزمون، یک سنسور کوچک به انگشت یا گوش متصل می شود. سنسور از نور برای تخمین مقدار اکسیژن موجود در خون استفاده می کند.
- آزمایش گازهای خونی شریانی: این آزمون سطح اکسیژن و دی اکسید کربن را در خون اندازه گیری می کند. برای این کار یک نمونه خون از شریان گرفته می شود. سپس نمونه به آزمایشگاه فرستاده می شود تا میزان اکسیژن و دی اکسید کربن آن اندازه گیری شود.
سطح پایین اکسیژن یا سطح بالای دی اکسید کربن در خون (یا هر دو) نشانه ای از نارسایی تنفسی می باشد.
پزشک ممکن است سایر آزمایشات مانند رادیوگرافی قفسه سینه را تجویز کند تا علت اصلی نارسایی تنفسی را پیدا کند. اشعه ایکس از قفسه سینه یک آزمایش بدون درد است که تصاویری از ساختارهای داخل قفسه سینه مانند قلب، ریه ها و رگ های خونی را نشان می دهد.
اگر تشخیص داده شود که به علت نارسایی تنفسی، آریتمی ایجاد شده است، ممکن است EKG (الکتروکاردیوگرام) را تجویز کنید. EKG یک آزمون ساده و بدون درد است که فعالیت الکتریکی قلب را تشخیص داده و ثبت می کند.
[quote font_size=”18″ color=”#37a02b”]
پیشنهاد می کنیم برای اطلاعات بیشتر، این مطالب را نیز بخوانید:
ریفلاکس اسید و مشکل تنفسی ؛ این دو بیماری چه ارتباطی با هم دارند؟
اسیدوز تنفسی ؛ انواع، علائم، علل، روش های تشخیص و روش های درمان
آشنایی با عملکرد ریه در بدن و نحوه کارکرد سیستم تنفسی
[/quote]
نارسایی تنفسی چگونه درمان می شود؟
درمان نارسایی تنفسی بستگی به حاد (کوتاه مدت) یا مزمن (مداوم) بودن و شدت بیماری دارد. این درمان همچنین بستگی به علت اصلی بیماری نیز دارد.
نارسایی حاد تنفسی یک موقعیت اورژانسی است و اغلب باید در بخش مراقبت های ویژه بیمارستان درمان شود. اما نارسایی مزمن تنفسی را اغلب می توان در خانه درمان کرد. اگر نارسایی تنفسی مزمن شدید باشد، باید تحت نظر پزشک درمان انجام شود.
درمان با اکسیژن و ونتیلاتور
اگر نارسایی تنفسی دارید، رساندن اکسیژن اضافی از طریق کانول بینی (دو لوله کوچک پلاستیکی که در هر دو سوراخ بینی قرار می گیرد) و یا از طریق ماسک می تواند به درمان شما کمک کند. گاهی اکسیژن از طریق تراکئوستومی به بدن وارد می شود. در این روش از طریق حفره ایجاد شده روی گردن که به نای منتهی می شود، اکسیژن وارد بدن خواهد شد.
مایعات
به منظور بهبود جریان خون در سراسر بدن و ارائه مواد غذایی، گاهی مایعات تزریقی تجویز می شود. به این ترتیب پزشک اطمینان حاصل خواهد کرد که میزان مایعات بدنتان مناسب است. از طرفی وجود مایعات بیش از حد در بدن می تواند ریه ها را پر کند و دریافت اکسیژن را دشوار سازد. نبود مایعات کافی نیز می تواند مانع رسیدن جریان خون غنی از اکسیژن به اندام ها شود.