پروپیلن گلیکول خوراکی و تاثیرات این ماده بر روی بدن

پروپیلن گلیکول ماده ای است که معمولاً در بسیاری از محصولات آرایشی و بهداشتی و یا به عنوان ماده افزودنی در خوراکی ها مورد استفاده قرار می گیرد. مقامات غذایی ایالات متحده و اروپا اعلام کرده اند که مصرف خوراکی این ماده به طور کلی بی خطر است. با این حال، بحث های زیادی در مورد این ماده مطرح است. در این مقاله بررسی شده است که پروپیلن گلیکول خوراکی چیست، چرا از آن استفاده می شود و آیا برای بدن خطرناک است یا خیر؟

پروپیلن گلیکول خوراکی چیست؟

پروپیلن گلیکول یک ماده افزودنی خوراکی مصنوعی است که به همان گروه شیمیایی تعلق دارد که الکل در آن جای می گیرد. این ماده یک مایع بی رنگ، بی بو، کمی شربتی و کمی غلیظ تر از آب است و عملا هیچ مزه ای ندارد.

علاوه بر این می تواند برخی از مواد را بهتر از آب حل کرده و در حفظ رطوبت نیز مفید باشد. این ویژگی ها توانسته اند این ماده را به یک افزودنی خوراکی بسیار مفید تبدیل کنند. بنابراین می توان آن را در طیف گسترده ای از غذاها و نوشیدنی های فرآوری شده یافت.

نام های دیگری که پروپیلن گلیکول را با آن می شناسند عبارتند از:

۱،۲-پروپانیدول
۱،۲-دی هیدروکسی پروپان
متیل اتیل گلیکول
تری متیل گلیکول

پروپیلن گلیکول گاهی اوقات با اتیلن گلیکول اشتباه گرفته می شود. زیرا هر دو این مواد، به دلیل نقطه ذوب پایین، در تولید ضد یخ کاربرد دارند. با این حال این دو ماده با هم یکسان نیستند. اتیلن گلیکول برای بدن انسان بسیار سمی است و در محصولات غذایی از آن استفاده نمی شود.

پروپیلن گلیکول خوراکی را در کجا و چگونه استفاده می کنند؟

پروپیلن گلیکول معمولاً به عنوان یک افزودنی برای کمک به فرآوری مواد غذایی و بهبود بافت، طعم، ظاهر و ماندگاری آنها مورد استفاده قرار می گیرد. در مواد غذایی، پروپیلن گلیکول خوراکی به روش های زیر قابل استفاده است:

ماده ضد دلمه شدگی: به جلوگیری از چسبیدن اجزای مختلف موجود در مواد غذایی به یکدیگر و ایجاد توده هایی مانند دلمه در غذاهایی مانند سوپ های خشک یا پنیر رنده شده کمک می کند.
آنتی اکسیدان: با محافظت از مواد غذایی در برابر فاسد شدن ناشی از اکسیژن، ماندگاری آنها را افزایش می دهد.
حلال: سایر مواد افزودنی مورد استفاده در فرآوری مانند رنگ ها، طعم دهنده ها یا آنتی اکسیدان ها را حل می کند.
تقویت کننده خمیر: باعث تقویت نشاسته و گلوتن در خمیر می شود و ثبات آنها را بیشتر می کند.
امولسیفایر: از جدا شدن مواد غذایی مانند روغن و سرکه در سس سالاد جلوگیری می کند.
نگهدارنده رطوبت: به مواد غذایی کمک می کند تا سطح پایداری از رطوبت را در خود حفظ کنند و به این ترتیب از خشک شدن آنها جلوگیری می کند.
کمک به روند پردازش: برای افزایش جذابیت مواد غذایی به عنوان مثال برای روشن تر شدن رنگ مایعات مورد استفاده قرار می گیرد.
تثبیت کننده و غلیظ کننده: می توان از آن برای نگه داشتن اجزای موجود در مواد غذایی در کنار هم و یا غلیظ شدن آنها در طول و بعد از پردازش
استفاده کرد.
بافت دهنده: این ماده می تواند ظاهر یا مزه مواد غذایی را در دهان تغییر دهد.

کاربردها

پروپیلن گلیکول معمولاً در بسیاری از غذاهای بسته بندی شده مانند نوشیدنی ها، سس، سوپ خشک، پودر کیک آماده، نوشابه، پاپ کورن، فست فودها، نان و لبنیات یافت می شود. همچنین در داروهای تزریقی مانند لورازپام و در بعضی از کرم ها و پمادهایی که بر روی پوست مالیده می شوند مانند کورتیکواستروئیدها کاربرد دارد.

در ضمن این ماده به دلیل خاصیت شیمیایی که دارد، در محصولات بهداشتی و آرایشی متنوعی نیز یافت می شود. علاوه بر این، در محصولات صنعتی مانند رنگ، ضد یخ، دود مصنوعی و سیگار الکترونیکی نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

آیا استفاده از پروپیلن گلیکول در مواد غذایی خطرناک است؟

پروپیلن گلیکول توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) به طور کلی به عنوان ماده ای ایمن شناخته می شود. در آمریکا می توان از این ماده به عنوان یک افزودنی خوراکی مستقیم و غیرمستقیم استفاده کرد. اما در اروپا کارخانه ها فقط مجاز به استفاده از حداکثر ۰٫۴۵ گرم به ازای هر پوند (۱ گرم به ازای هر کیلوگرم) در محصول نهایی از این ماده به عنوان حلال در رنگ ها، امولسیفایرها، آنتی اکسیدان ها و آنزیم ها هستند.

سازمان بهداشت جهانی حداکثر میزان مصرف این ماده در روز را ۱۱٫۴ میلی گرم به ازای هر پوند از وزن بدن (۲۵ میلی گرم به ازای هر کیلوگرم از وزن بدن) اعلام کرده است. میزان تخمین زده شده مواجهه با پروپیلن گلیکول خوراکی از طریق غذاها در ایالات متحده حدود ۱۵ میلی گرم به ازای هر پوند وزن بدن (۳۴ میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن) در روز است.

افرادی که علائم مسمومیت به این ماده را تجربه می کنند، روزانه ۲۱۳ گرم پروپیلن گلیکول دریافت می کنند. این عدد برای یک بزرگسال ۱۲۰ پوندی (۶۰ کیلوگرمی)، یعنی بیش از ۱۰۰ برابر آنچه که در یک رژیم غذایی عادی یافت می شود.

به طور کلی، جدا از افراد مبتلا به آلرژی و یک مورد مسمومیت بر اثر مصرف بیش از حد، هیچ مورد دیگری از اثرات منفی یا سمی پروپیلن گلیکول خوراکی در جهان گزارش نشده است.

با این حال از آنجا که میزان مصرف فعلی افراد بالاتر از حد توصیه شده تخمین زده می شود، ممکن است مصرف منابع غذایی حاوی این ماده را تا جای ممکن کاهش دهید. به خصوص اگر زیاد از غذاهای فرآوری شده استفاده می کنید.

اثرات این ماده بر روی سلامت بدن

اطلاعات متناقض زیادی درباره خطرات مصرف پروپیلن گلیکول خوراکی وجود دارد. برخی وب سایت ها اظهار داشتند که این ماده بی خطر است. در حالی که برخی دیگر ادعا می کنند که باعث حمله قلبی، نارسایی کلیه و کبد و مشکلات مغزی می شود.

این ماده تا چه حدی سمی است؟

تعداد کیس های موردی مسمومیت با پروپیلن گلیکول بسیار اندک است. هنوز مشخص نشده است که این ماده باعث ایجاد سرطان، آسیب دیدگی ژن ها یا ایجاد اختلال در باروری یا تولید مثل می شود. علاوه بر این هیچ گزارشی از مرگ و میر بر اثر مصرف این ماده در دسترس نیست.

در موش ها، مقدار متوسط کشنده ۹ گرم به ازای هر پوند وزن (۲۰ گرم به ازای هر کیلوگرم) است. این عدد را با قند مقایسه کنید که دوز کشنده آن ۱۳٫۵ گرم به ازای هر پوند (۲۹٫۷ گرم به ازای هر کیلوگرم) وزن بدن است یا نمک که فقط ۱٫۴ گرم به ازای هر پوند (۳ گرم به ازای هر کیلوگرم) از آن کشنده است.

حدود ۴۵٪ از پروپیلن گلیکول خوراکی توسط کلیه ها بدون تغییر دفع می شود و مابقی آن در بدن به اسید لاکتیک تبدیل می شود. اگر از این ماده بیش از حد استفاده کنید، تولید اسید لاکتیک ناشی از آن می تواند منجر به اسیدوز و نارسایی کلیه شود. اسیدوز زمانی اتفاق می افتد که بدن نمی تواند به سرعت اسید را دفع کند. بنابراین اسید شروع به تجمع در خون کرده و در عملکردهای صحیح بدن اختلال ایجاد می کند.

نشانه اصلی مسمومیت به این شیوه، کاهش فعالیت سیستم عصبی مرکزی است و علائم آن شامل کندتر شدن تنفس، کاهش ضربان قلب و از دست دادن هوشیاری است.

موارد مسمومیت ممکن است با دفع این ماده از خون به کمک دارو یا همودیالیز درمان شود. با این حال مسمومیت با پروپیلن گلیکول خوراکی بسیار نادر است.

خطرات استفاده از این ماده برای افراد مبتلا به بیماری های کلیوی و کبدی

پروپیلن گلیکول خوراکی در بدن بزرگسالانی که عملکرد کبد و کلیه هایشان طبیعی است، تجزیه می شود و نسبتاً سریع از خون خارج می شود. از طرف دیگر، در مبتلایان به بیماری های کلیوی یا کبدی، ممکن است این روند کارایی نداشته باشد. این موضوع می تواند منجر به تجمع پروپیلن گلیکول و اسید لاکتیک در جریان خون ششده و باعث ایجاد علائم مسمومیت شود.

علاوه بر این، از آنجا که دوز مجازی برای استفاده از این ماده در داروها وجود ندارد، در برخی از شرایط می توان مقدار بسیار زیادی از این ماده را به کمک مصرف دارو دریافت کرد. به عنوان مثال، در یک مطالعه مشخص شد که ۱۹٪ از بیماران حساس تحت درمان با لورازپام، دارای علائم مسمومیت با پروپیلن گلیکول بودند.

برای مبتلایان به بیماری های کلیوی و کبدی، در صورت نیاز ممکن است از داروهای جایگزین بدون پروپیلن گلیکول استفاده شود. هیچ مدرکی مبنی بر اینکه مقدار پروپیلن گلیکول موجود در رژیم غذایی باعث ایجاد علائم در این بیماران می شود وجود ندارد.

خطرات استفاده از این ماده برای نوزادان و زنان باردار

زنان باردار، کودکان و نوزادان زیر چهار سال، از آنزیمی به نام الکل دهیدروژناز کمتری در بدن برخوردارند. این آنزیم برای تجزیه پروپیلن گلیکول ضروری است. بنابراین اگر این افراد از طریق دارو در معرض مقدار زیادی پروپیلن گلیکول خوراکی قرار بگیرند، ممکن است در معرض خطر مسمومیت باشند.

نوزادان بیشتر در معرض خطر هستند. چرا که در بدن آنها حداکثر سه برابر بیشتر از بدن بزرگشالان طول می کشد تا پروپیلن گلیکول دفع شود. بنابراین این گروه ممکن است به ویژه در مورد اثرات این ماده بر روی سیستم عصبی مرکزی حساس تر باشند.

گزارش هایی در مورد ابتلای نوزادان نارس به تشنج بر اثر مصرف دوز زیاد ویتامین های حاوی پروپیلن گلیکول وجود دارد.

با این حال یک مطالعه نشان داد که دوز ۱۵٫۴ میلی گرم به ازای هر پوند (۳۴ میلی گرم به ازای هر کیلوگرم) وزن بدن از پروپیلن گلیکول، در طی ۲۴ ساعت از بدن نوزادان دفع می شود.

خطر حمله قلبی

برخی وب سایت ها ادعا می کنند که پروپیلن گلیکول خطر ابتلا به بیماری های قلبی و حمله های قلبی را افزایش می دهد. این ادعا تا حدودی درست است چرا که وقتی پروپیلن گلیکول به مقدار زیاد یا خیلی سریع وارد شدن شود می تواند افت فشار خون و مشکلات ریتمی در قلب ایجاد کند.

مطالعات حیوانی نشان داده اند که مصرف دوزهای بسیار زیاد پروپیلن گلیکول می تواند به سرعت ضربان قلب را کاهش دهد، باعث افت فشار خون شود و حتی قلب را از حرکت باز دارد. با این حال مقدار پروپیلن گلیکول موجود در یک رژیم غذایی عادی، نمی تواند مشکلات قلبی در کودکان یا بزرگسالان ایجاد کند و از این منظر جای نگرانی نیست.

علائم عصبی

گزارش هایی در مورد این موضوع که پروپیلن گلیکول باعث ایجاد علائم مرتبط با مغز شده است وجود دارد. به عنوان مثال در یک گزارش آمده که یک زن مبتلا به صرع، به دلیل مسمومیت با پروپیلن گلیکول از یک منبع ناشناخته، دچار تشنج های مکرر و لکنت زبان شد.

اگرچه این علائم ممکن است ترسناک به نظر برسند، اما باید تأکید کرد که بسیاری از داروها و خوراکی های مختلف، اگر به اندازه مصرف شوند نمی توانند مسمومیت به وجود آورند.

هیچ گزارشی از تغییرات عصبی ناشی از مصرف پروپیلن گلیکول خوراکی در دنیا وجود ندارد.

واکنش های پوستی و آلرژیک

متخصصان انجمن درماتیت تماسی آمریکا، در سال ۲۰۱۸ پروپیلن گلیکول را به عنوان یک آلرژن معرفی کردند. در حقیقت تخمین زده می شود که بین ۰٫۸ تا ۳٫۵ درصد از افراد، آلرژی پوستی نسبت به پروپیلن گلیکول دارند.

شایع ترین واکنش پوستی یا درماتیت، ایجاد بثورات در صورت یا در یک الگوی پراکنده تعمیم یافته بر روی بدن است. درماتیت سیستمیک بعد از خوردن غذاها و مصرف داروها خوراکی و داروهای داخل وریدی حاوی پروپیلن گلیکول گزارش شده است.

در یک مطالعه ۳۸ فرد حساس که از طریق خوراکی به پروپیلن گلیکول دسترسی داشتند، مشخص شد که ۱۵ نفر از آنها در طی ۳ تا ۱۶ ساعت بعد از مصرف، بثورات پوستی را شاهد بودند.

علاوه بر این، پروپیلن گلیکول می تواند باعث درماتیت تماسی تحریک کننده نیز شود. در این حالت، هنگامی که پوست افراد حساس با محصولاتی که حاوی این ماده هستند مانند شامپو یا مرطوب کننده ها تماس پیدا می کند دچار بثورات می شود.

افرادی که از قبل دارای بیماری پوستی بوده اند یا پوست حساسی دارند، در معرض خطر حساسیت به این مواد افزودنی قرار دارند. برای مبتلایان به درماتیت آلرژیک، بهتر است که به طور کلی از مصرف پروپیلن گلیکول خوراکی اجتناب کنند.

خلاصه ای از آنچه که در این مطلب خوانده اید

پروپیلن گلیکول یک ماده شیمیایی مفید است که در محصولات متنوعی در صنایع غذایی، دارویی ، آرایشی و بهداشتی یافت می شود. در حالی که مواردی از مسمومیت با این ماده در اثر مصرف دوزهای بسیار زیاد دارو وجود دارد، اما در کل یک ماده خطرناک و ایجاد کننده مسمومیت در نظر گرفته نمی شود.

درصد کمی از افراد به پروپیلن گلیکول حساسیت دارند و ممکن است نیاز باشد که از مصرف هرگونه ماده خوراکی و غیر خواکی حاوی پروپیلن گلیکول اجتناب کنند. با این حال برای بیشتر افراد مصرف پروپیلن گلیکول خوراکی که در غذاها یافت می شود بی خطر است.

به خاطر داشته باشید که بیشتر غذاهای حاوی پروپیلن گلیکول، غذاهای کاملاً فرآوری شده هستند. بنابراین رعایت یک رژیم غذایی تازه و کامل باعث می شود که ورود این ماده به بدن به حداقل برسد.