ترس های خاص شامل ترس های مداوم و غیر منطقی از یک وضعیت خاص یا یک موضوع است که خطر واقعی برای فرد ندارند. این ترس قوی باعث می شود فرد از اجسام یا حیواناتی که این ترس های خاص را ایجاد می کنند، دوری کند.
افراد مبتلا به هراس های خاص، نه تنها از اجسام و حیواناتی که منشا ترسشان است اجتناب می کنند، بلکه اغلب از دیدن تصویر آن ها نیز می ترسند. این افراد تصور می کنند که آن حیوان یا شیء خاص می تواند آن ها را تهدید کند. به همین خاطر حالت تهوع و ترس در آن ها ایجاد می شود. به عنوان مثال فردی که از آراکنوفوبیا (ترس از عنکبوت) رنج می برد، نه تنها از تماس مستقیم با این حیوان اجتناب می کند بلکه در موارد شدید حتی دیدن عکس عنکبوت یا صحبت کردن در مورد این حیوان نیز می تواند علائم ترس و ناراحتی را در او ایجاد کند. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت در مورد علائم، علل و روش های درمان ترس های خاص صحبت خواهیم کرد.
انواع ترس های خاص
ترس های متداول و مشخص به شرح زیر هستند:
- ترس از سگ ها
- ترس از ارتفاع
- ترس از عنکبوت
- ترس از مار ها
- ترس از خون
- ترس از پرواز
البته ترس های خاصی دیگری نیز وجود دارند که ما آن ها را به ۵ دسته اصلی زیر طبقه بندی کرده ایم. برای درک علل این ترس ها ابتدا باید انواع آن ها را بشناسید.
- موقعیت ها: ترس از هواپیما یا مکان های محصور
- طبیعت: ترس از ارتفاعات یا رعد و برق
- حیوانات یا حشرات: ترس از عنکبوت یا اسب
- خون، تزریق یا صدمه: ترس از سوزن یا خون
- ترس های دیگر: ترس از دلقک ها یا مردان
علائم ترس های خاص
بسیاری از افراد مبتلا وقتی که در معرض وضعیت، جسم یا حیوانی که موجب ترسشان می شود قرار می گیرند، ترس، استرس و اضطراب شدید و غیر منطقی را تجربه می کنند. شدت ترسی که در این افراد ایجاد می شود نسبت به ریسک واقعی که باید تجربه شود، متناسب نیست.
به عنوان مثال ترس از ارتفاعات، یک ترس رایج است که افراد زیادی به آن مبتلا هستند. در این افراد حتی نگاه کردن به پایین از ارتفاعی حدودا ۱۰ متری می تواند کمی سرگیجه و ترس در آن ها ایجاد کند. اما برای بعضی از افراد رد شدن از یک پل کوچک نیز حس ترس را ایجاد می کند. ترس از ارتفاعات، آکروفوبیا نامیده می شود و همان طور که گفتیم یکی از انواع ترس های خاص است. در اینجا به معیار DSM-5 برای فوبیاهای خاص اشاره می کنیم:
- ترس مداوم و غیر منطقی به دلیل وجود یا پیش بینی وضعیت، حیوانات یا اشیاء مختلفی که ترس ایجاد می کنند.
- ترس مداوم که حداقل ۶ ماه طول می کشد.
- قرار گرفتن در معرض جسم یا وضعیت ترس آور، پاسخ اضطرابی حاد را تحریک می کند.
- ترس یا اضطراب بیشتر نسبت به خطر واقعی ناشی از جسم یا آن وضعیت خاص.
- ترس یا اضطراب ایجاد شده پاسخ معمولی نیست که در اجتماع رایج است.
- فرد از قرار گرفتن در معرض شرایط یا اشیاء ایجاد کننده ترس خودداری می کند و یا با اضطراب شدید مواجه می شود.
- اجتناب، اضطراب و ترس باعث ایجاد اختلال در رفتار روزمره فرد می شود.
- این ترس، ناراحتی یا اجتناب مانند سایر اختلالات روانی قابل توضیح نمی باشد.
علل ایجاد ترس های خاص
ترس های خاص معمولا در اوایل کودکی، بین ۴ تا ۸ ساله رشد می کنند. اما ترس و اضطراب ناشی از این ترس می تواند در طول سال های نوجوانی یا در اوایل بزرگسالی نیز ایجاد شود. حتی بعضی از ترس ها پس از سن ۳۰ سالگی ایجاد می شود. ترس های خاص در افرادی که دارای اضطراب هستند، بیشتر مشاهده می شود. اگر در بستگان فرد، شخصی مبتلا به اختلالات اضطرابی باشد، خطر ابتلا به آن فرد به ترس های خاص بیشتر می شود.
با این حال، فقط ژنتیک برای توضیح علل ایجاد این ترس ها کافی نیست. در کنار ژنتیک باید تجربه های بد نیز وجود داشته باشد.
مورد مطالعه
به عنوان مثال، اگر یک کودک ۴ ساله، شاهد نزدیک شدن سگ به خود باشد، ممکن است ترس خاصی در او ایجاد شود. سگ ممکن است با قصد بازی کردن به کودک نزدیک شود، اما کودک تصور می کند که سگ قصد حمله به او را دارد. در این شرایط طبیعی است که کودک به سمت پدر و مادر فرار کند. در این شرایط پدر و مادر نیز با کودک همراهی کرده و او را از سگ دور می کنند.
در آغوش گرفتن کودک باعث می شود که کودک یاد بگیرد که ترس از سگ طبیعی است. در آینده، آن کودک ممکن است تفکر اشتباه از رفتارهای سگ داشته باشد و به این ترتیب، ترس و وحشت در ذهنش رشد می کند. در نتیجه هر زمان که او سگ را می بیند می ترسد. هر وقت سگ به او نزدیک می شود کودک اضطراب می گیرد و این اضطراب به مرور زمان بزرگتر و بزرگتر می شود.
از طرفی در صورتی که والدین نیز مبتلا به فوبیا یا اختلال اضطرابی باشند، ممکن است وقتی سگ را می بینند، دچار ترس و اضطراب شوند. در این مورد، نیز کودک می تواند یا ژن ها اختلالات اضطراب و ترس و وحشت را از والدین خود به ارث برده و یا رفتار والدین خود را یاد بگیرد و از چیزهای خاص بترسد. در مورد حالت دوم، به منظور ایجاد اختلال اضطراب یا فوبیا لازم نیست کودک ژن های اضطراب را به ارث ببرد.
در کنار این ترس ها، ترس های خاصی نیز وجود دارد که به طور طبیعی رشد می کنند. هر کودکی دارای ترس هایی است. «تاریکی»، «ارواح»، «غریبه ها» یا «بابا نوئل» چیزهایی هستند که بیشتر کودکان از آن ها می ترسند. معمولا این ترس ها با گذشت زمان از بین می روند. با این حال، گاهی اوقات این ترس ها به ترس های مداوم تر تبدیل می شوند و در نهایت ترس ها خاص ایجاد می کنند.
روش های درمان ترس های خاص
راه های مختلفی برای درمان ترس های خاص وجود دارد. در اینجا به رایج ترین و موثر ترین روش های درمان این ترس اشاره می کنیم:
درمان رفتاری شناختی (CBT): این روش بر روی شناسایی اندیشه های مضطرب و غیر منطقی تمرکز کرده و آن ها را با افکار واقع گرایانه جایگزین می کند. در نهایت بیمار به شیوه ایمن و اخلاقی در معرض اشیاء، وضعیت و یا حیوانی که از آن ترس دارد قرار می گیرد.
حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد (EMDR): مطالعات اخیر نشان می دهد که EMDR یک روش بسیار موثر برای درمان افرادی است که از ترس های خاص رنج می برند. فوبیا ممکن است پس از یک رویداد آسیب زا در اثر قرار گرفتن در معرض شیء، حیوان یا وضعیت ترسناک ایجاد شود. اکثریت افرادی که از ترس و وحشت رنج می برند، تصاویر بسیار دقیقی از آنچه اتفاق می افتد ندارند. روش EMDR بر تصویری که از رویداد آسیب زا و یا تصویر ترسناک در ذهن این افراد ایجاد می شود، تمرکز کرده و تصویر غلطی که در ذهن آن ها وجود دارد را اصلاح می کند.
روش قرار گرفتن در معرض عامل ایجاد کننده ترس: این درمان بیمار را به تدریج در معرض وضعیت تهدید کننده قرار می دهد. این روش تا زمانی انجام می شود که فرد دیگر از آن موقعیت خاص نترسد. این درمان را می توان بر روی ذهنیت و تصور ذهنی افراد نیز انجام داد. اما معمولا ترکیبی از هر دو روش توصیه می شود.
آرامش: یادگیری تکنیک های تنفسی می تواند به شما کمک کند تا با وضعیت ترس کنار بیایید.
دارو: برخی از داروها نیز در درمان ترس های خاص موثر هستند، به ویژه هنگامی که افراد زمان لازم برای مراجعه به درمانگر را ندارند، یا زمانی که باید در مدت زمان کمی این فوبیا را درمان کنند. داروهای تجویزی معمولا هراس را حل نمی کنند، اما برای مدتی ترس را از بین می برند.