کمبود هورمون جسم زرد یا لوتئینه کننده تأثیرات منفی زیادی بر روی قدرت تولید مثل بدن دارد. برای درک پیامدهای کمبود هورمون جسم زرد، ابتدا باید تاثیر این هورمون در بدن انسان را بشناسید. هورمون لوتئینه کننده (LH) یک هورمون تولید شده توسط غده هیپوفیز است. حضور این هورمون در بدن مردان و زنان برای تولید مثل بسیار مهم است. در زنان، هورمون لوتئینه کننده، چرخه قاعدگی و تخمک گذاری (انتشار سلول تخمک از تخمدان) را پایدار نگه می دارد. در مردان، این هورمون باعث تولید هورمون دیگری به نام تستوسترون می شود. تستوسترون برای تولید اسپرم به کار برده می شود.
عملکرد هورمون جسم زرد در بدن
کمبود هورمون جسم زرد تقریبا همیشه با کمبود هورمون دیگری به نام هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH) رخ می دهد. این اتفاق به این دلیل می افتد که هورمون جسم زرد و هورمون تحریک کننده فولیکول هر دو توسط غده هیپوفیز تولید می شوند. بخشی از مغز به نام هیپوتالاموس، غده هیپوفیز و گنادها (غدد جنسی) تولید کننده هورمون های مهم مختلف را کنترل می کند. این بخش ها یک سیستم به نام محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-غدد جنسی را تشکیل می دهند. مهم است که اثرات هر یک از مولفه های این محور را نسبت به مولفه دیگر درک کنید.
- هیپوتالاموس هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH) را تولید می کند.
- هورمون آزاد کننده گنادوتروپین، هیپوفیز را تحریک می کند تا هورمون جسم زرد و هورمون تحریک کننده فولیکول را تولید کند.
- در خانم ها، هورمون جسم زرد باعث تحریک تخمدان می شود تا هورمون های استروژن، پروژسترون و هورمون آندروژن تولید شود.
- در مردان، هورمون جسم زرد و هورمون تحریک کننده فولیکول برای تولید اسپرم در بیضه ها مورد نیاز است.
بنابراین کمبود هورمون جسم زرد می تواند فرآیندهای طبیعی تولید مثل را دچار اختلال کند. کمبود این هورمون می تواند منجر به تاخیر در بلوغ و کاهش سطح هورمون های ترشح شده از غدد جنسی (هیپوگونادیسم) شود. این کمبود در بزرگسالان ممکن است به اندازه ای خفیف باشد که قابل وقتی مشکل بارداری (ناباروری) ایجاد نشود، قابل تشخیص نباشد.
میزان شیوع کمبود هورمون جسم زرد
هیپوگونادیسم ناشی از کمبود هورمون جسم زرد از هر ۱۰،۰۰۰ تا ۸۶،۰۰۰ نفر، ۱ نفر را تحت تاثیر قرار می دهد. در اکثر موارد، این اختلال با کاهش قدرت بویایی همراه است. این اختلال شامل فقدان حس بویایی آنوسمیا یا سندرم کالمن می باشد. استرس نیز می تواند سطح هورمون آزاد کننده گنادوتروپین را تحت تاثیر قرار دهد و منجر به هیپوگونادیسم شود. این کمبود می تواند قاعدگی را در زنان متوقف یا کم کند. قاعدگی نیز ممکن است در اثر واکنش غلط غده هیپوفیز متوقف شود. کمبود هورمون جسم زرد می تواند هم مردان و هم زنان را تحت تاثیر قرار دهد، با این حال، سندرم کالمن اغلب در مردان بیشتر از زنان شایع است.
علل کمبود هورمون جسم زرد
سندرم کالمن بیماری ارثی است. هیپوگونادیسم نیز ممکن است ژنتیکی باشد. با این حال، در برخی موارد، علل هیپوگنادیسم را نمی توان تشخیص داد. فعالیت های بدنی شدید، اختلالاتی مانند بی اشتهایی عصبی، گرسنگی و وجود مشکل در غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس که آن را تنظیم می کند، ممکن است به هیپوگونادیسم کمک کنند. کمبود هورمون جسم زرد ممکن است از هیپوتالاموس یا هیپوفیز ناشی شود.
علل مربوط به هیپوتالاموس
سندرم کالمن، هیپوگونادیسمی است که با آنوسمیا یا کاهش قدرت حس بویایی توصیف می شود. در برخی موارد، وقوع این اختلال ارثی است. هیپوتالاموس مبتلایان به سندرم کالمن، فاقد سلول های تولید کننده هورمون آزاد کننده گونادوتروپین هستند. در نتیجه غده هیپوفیز، به طور مناسب، برای تولید هورمون جسم زرد (LH) و هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH) تحریک نمی شود. به همین علت، غدد جنسی آن گونه که انتظار می رود هورمون های جنسی را تولید نمی کنند.
گاهی اوقات تغییر (جهش) در ساختار هورمون جسم زرد، علیرغم این که غده هیپوفیز و غدد جنسی طبیعی هستند، منجر به هیپوگونادیسم می شود. در مردان، هورمون استروژن برای جلوگیری از ترشح هورمون آزاد کننده گنادوتروپین، بازخورد منفی از خود نشان می دهد. در برخی افراد، این سیستم بازخوردی ممکن است نقص داشته باشد. هیپوگنادیسم مربوط به استرس ممکن است در زنان تحت استرس فیزیکی یا متابولیکی (مانند کاهش شدید وزن یا انجام تمرینات جسمی شدید) رخ دهد. بنابراین استرس نیز باعث کمبود هورمون جسم زرد و هورمون تحریک کننده فولیکول می شود. اختلالات مزمن هیپوتالاموس نیز می توانند مسئول ایجاد این کمبود باشند.
علل مربوط به هیپوفیز
تومورهای هیپوفیز، آسیب دیدگی عروق خونی و التهاب غده هیپوفیز می توانند منجر به کمبود هورمون جسم زرد در بدن شوند. شرایط پزشکی زیر نیز می توانند منجر به کمبود هورمون جسم زرد و هورمون تحریک کننده فولیکول شوند:
- تومورهای هیپوفیز
- ضعف در غده تیروئید
- کاهش عملکرد کلیه
- استفاده از بعضی از داروها (مانند داروهای روان درمانی، متکللوپرامید، استروژن، داروهای ضد فشار خون، سایمتیدین)
در این موارد غده هیپوفیز تحت تاثیر تولید و ترشح هورمون جسم زرد قرار گرفته می گیرد. این در حالی است که هیپوتالاموس طبیعی است.
علائم کمبود هورمون جسم زرد
علامت اصلی این کمبود، تغییر در قدرت باروری با ایجاد ناباروری و رشد ویژگی های ثانویه جنسی است.
سندرم کالمن
- تاخیر در بلوغ
- آنوسمیا
- عدم وجود قاعدگی در زنان
- فقدان وجود مو در صورت یا بدن در مردان
- فقدان وجود مو در زیر بغل و اندام تناسلی در زنان
- رشد نکردن سینه در زنان
هیپوگنادیسم
هیپوگنادیسم نیز اساسا همان علائم سندرم کالمن را دارد با این تفاوت که آنوسمیا جزء این علائم نیست. با وجود این بیماری، اختلالات جنسی در مردان و ناباروری در مردان و زنان در سال های بزرگسالان دیده می شود.
روش های تشخیص کمبود هورمون جسم زرد
علائم ذکر شده در بالا می توانند با بسیاری از علل هیپوگونادیسم و بیماری های دیگر مرتبط باشند. بنابراین تشخیص کمبود هورمون جسم زرد از روی علائم، به تنهایی امکان پذیر نیست. آزمایشات زیر می توانند برای تشخیص کمبود هورمون جسم زرد انجام شوند:
- آزمایش خون: در این آزمایش نمونه خون برای بررسی سطح هورمون جسم زرد، هورمون تحریک کننده تیروئید (TSH)، پرولاکتین (PRL)، استرادیول و هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH) آزمایش می شود. کاهش سطح هورمون جسم زرد و هورمون تحریک کننده فولیکول و استرادیول، وجود مشکل در هیپوتالاموس را نشان می دهد.
- مطالعات تصویربرداری: اسکن رزونانس مغناطیسی (MRI) می تواند وجود تومور یا سایر اختلالات در مغز را تشخیص دهد.
- تست بویایی: این آزمایش می تواند زمانی انجام شود که احتمال ابتلا به سندرم کالمن وجود دارد.
درمان کمبود هورمون جسم زرد
گزینه های درمان را می توان به سمت درمان هیپوگنادیسم و یا اختلال در عملکرد هیپوفیز هدایت کرد. کمبود هورمون جسم زرد در صورتی که درمان نشود می تواند منجر به رشد غیرطبیعی افراد جوان، ناباروری و اختلال در عملکرد جنسی شود. کمبود هورمون جسم زرد درمان نشده و هیپوگنادیسم نیز می تواند خطر ابتلا به پوکی استخوان و شکستگی استخوان را افزایش دهد.
درمان هیپوگنادیسم
- به زنان مبتلا به تاخیر در رشد استروژن داده می شود، که در ایجاد ویژگی های جنسی ثانویه مانند بزرگ شدن سینه، مو درآوردن بدن و شکل بدن کمک می کند.
- به زنان بالغ برای شروع تخمک گذاری تزریق گنادوتروپین پیشنهاد می شود.
- مصرف پروژستین نیز خطر ابتلا به سرطان آندومتر را کاهش می دهند.
- افزایش وزن به زنان مبتلا به بی اشتهایی عصبی کمک می کند تا چرخه قاعدگی منظمی داشته باشند.
- به مردان مبتلا به تاخیر در رشد تستوسترون داده می شود. این هورمون در افزایش میل جنسی و رشد صفات جنسی ثانویه مانند رشد مو در ناحیه تناسلی و مردانگی نقش دارد.
- پمپ هورمون آزاد کننده گونادوتروپین می تواند هورمون آزاد کننده گنادوتروپین را به صورت زیر پوست به بدن ارائه دهد. این درمان برای مردان کاربرد دارد.
- درمان هورمون آزاد کننده گنادوتروپین و درمان کلومیفن سیترات، هر دو عملکرد جنسی و تولید اسپرم را بهبود می بخشند.
درمان اختلال در هیپوفیز
- آگونیست های دوپامین (مانند کابرگولین، بروموکریپتین) ترشح پرولاکتین را متوقف می کنند و به افزایش قدرت باروری در مردان و زنان کمک می کنند.
- قرص های خوراکی پیشگیری از بارداری یا استروژن و پروژستین به زنان برای تنظیم فشار خون کمک می کند.
- جراحی فقط در مواردی که در هیپوفیز تومور وجود دارد انجام می شود.
[quote font_size=”18″ color=”#37a02b”]
پیشنهاد می کنیم برای اطلاعات بیشتر، این مطالب را نیز بخوانید:
هورمون های آزاد شده در طول رابطه جنسی کدامند و چه ویژگی هایی دارند؟
تستوسترون بالا در زنان ؛ علل، علائم و روش های کاهش این هورمون در بدن
علل، نشانه ها و درمان عدم تعادل هورمونی در نوجوانان
[/quote]
داروهای درمان کمبود هورمون جسم زرد
- بیماران مبتلا به کمبود هورمون جسم زرد، می توانند از داروهای حاوی پروژسترون یا پروژسترون مصنوعی و عوامل القاء کننده تخمک گذاری (مانند کلومیفن سیترات) استفاده کنند.
- آندروژن ها برای درمان هیپوگونادیسم تجویز می شوند.
- تستوسترون ویژگی های جنسی ثانویه ای را در مردان مبتلا به کمبود آندروژن، رشد می دهد.
- مشتقات استروژن به عنوان درمان جایگزینی استروژن استفاده می شوند.
- اترادیول سطح استروژن را بازیابی می کند. استروژن بازخورد منفی را ایجاد می کند که باعث کاهش انتشار گنادوتروپین ها از هیپوتالاموس می شود. اگر مصرف استرادیول در عرض ۱۰ سال پس از یائسگی شروع شود، می تواند از شکستگی های استخوانی در ناحیه ستون فقرات و لگن جلوگیری کند. این دارو برای درمان بلوغ دیررس نیز کاربرد دارد.
- عوامل القاء کننده تخمک گذاری (مانند follitropin alfa، کلومیفن سیترات) باعث ترویج تخمک می شوند. Follitropin alfa تولید استروئیدها را از غدد جنسی افزایش می دهد. کلومیفن سیترات نیز به صورت خوراکی برای ترویج تخمک گذاری تجویز می شود.